metropolis m

Hoewel de vergelijking met het nazisme wat ver gaat, zit er wel een grond van waarheid in haar argument. Wordt handwerk in culturele kring niet te vaak opgezadeld met valse verwachtingen? Is de kritische macht die haar wordt toegedicht niet een handige manier om het handwerk meer aanzien te geven in kringen die niet bereid zijn het op zichzelf serieus te nemen?

Ook in de tentoonstelling Craft!Now in Coda krijgt handwerk een heel palet aan bijzondere niet-ambachtelijke betekenisssen toegedicht. In de inleiding lees ik over louter goede bedoelingen van kunstenaars die zich keren tegen de gehaaste digitale cultuur, zijn productiedwang en zucht naar efficiëntie. Kunstenaars als Koen Taselaar, Susanne Inglada, Thomas Trum en Joanna Schneider vertellen bij monde van curator Rianne Groen over hun eigen schermmoeheid en behoefte aan tastbare, bewerkelijke kunst, die bovendien heel duurzaam is. Groen roemt het verantwoordelijkheidsgevoel van de kunstenaars omdat ze oeroude ambachtelijke technieken die anders verloren zouden gaan een nieuwe impuls geven.

Mij valt bij mijn bezoek aan Apeldoorn in eerste instantie vooral de schaal ervan op. Hier zijn kunstenaars aan het werk die de eigen studio al lang zijn ontgroeid en werk maken op het formaat van de museumzaal of kantoorlobby – allesbehalve de intieme kleinschaligheid die je doorgaans met handwerk associeert. Taselaar maakt zijn werk in samenwerking met weefstudio’s, Trum maakt schildermachines die toegespitst zijn op hun locatie en taak, in het geval van Apeldoorn is dat een spectaculaire regenboog die ter plekke in een sequentie van bewegingen op de museumwand is gespoten. In een volgende ruimte popt een enorme ruimtelijke installatie van afgedankte parasols van Sara Bjarland tevoorschijn, in hun wedergeboorte als minimal sculptuur.

Het is een spectaculaire tentoonstelling die laat zien dat ‘craft’ in de handen van deze kunstenaars weinig van doen heeft met de kunstnijverheid waarmee we het van oudsher associëren. Het meeste werk is vrij kritisch, soms nadrukkelijk conceptueel in de basis. Meest expliciet Narges Mohammedi die een curieuze badkamer reconstrueert van stro die niet zou misstaan in een dure penthouse. Het is haar kritiek op het luxegoed die het ambachtelijke in de huidige economie doorgaans vertegenwoordigt.

Ook Wouter Paijmans toont zich kritisch in werk dat juist fast fashion op de korrel neemt. Met afgedankte kleding maakt een soort van collage-schilderijen die de kijker confronteren met diens respectloze omgang met kleding. Sara Bjarland sluit zich bij hem aan met abstracte werken die zijn opgebouwd uit afval uit vuilcontainers.

Ook bij de kunstenaars met de meest bewerkelijke werken, die je in die zin ambachtelijk kunt noemen, dringen de concepten zich onmiddelijk aan je op. Koen Taselaars figuratieve tapijten bijvoorbeeld, die op geestige wijze commentaar geven op de culturele wereld. Hoe belangrijk zijn die tapijten voor werk dat hij als tekening maakt? Wat is de meerwaarde van het weefwerk?

Dat ligt anders bij Klaas Rommelaere die bij zijn poppen niet zonder het borduurwerk kan dat hij uitvoert met een clubje oudere Vlaamse dames. Zonder al die speciale borduurtechnieken is Rommelaere niets, het werk valt ermee samen. Hetzelfde geldt voor Joanna Schneider die niet alleen gebruik maakt van afgedankt visserstouw, maar ook van de bijbehorende technieken die ze bij oude vissers opdoet. Ook het werk van Sanne Bax en Tanja Smeets is volkomen afhankelijk van de uitvoering. Maar over het geheel gaat de tentoonstelling Craft! Now meer over de verhouding van de kunstenaar tot handwerk dan het handwerk zelf.

Het is in die zin niet heel anders dan bij de eerder aangehaalde Büttner zelf die in haar eigen werk ook in ambacht geïnteresseerd is, niet als missie, niet als medium, maar als onderwerp van sociaal-culturele reflectie. Een betere wereld levert het niet snel op, maar wel werk om over door te praten.