metropolis m

Op de muur tegenover The Others is een tweede videowerk te zien. The Radiance of Sensible Heat (02) (2016) bestaat uit drie schermen die op gelijke hoogte aan de muur hangen. In eerste instantie is er niets te zien behalve een vormloze roze/oranje gloed. Wanneer er een lichtgevende hand in beeld komt, worden verschillende figuren kortstondig zichtbaar. De hand aait zachtjes over het kopje van een hond, streelt de baard van een Jezusbeeld en raakt sensueel de lippen van een engel aan, steeds een gloeiend spoor achterlatend waar hun aanraking was. The Radiance of Sensible Heat (02) toont hoe we met onze lichaamshitte onbewust invloed uitoefenen op onze omgeving, in dit geval op de gipsafgietsels in het depot van de Rijksakademie van Amsterdam.  

Werken als The Radiance of Sensible Heat (02)  tonen aan dat de kleinste geste of aanwezigheid een wezenlijke impact kan hebben op de omgeving. Deze onbewuste impact staat dan ook centraal in meerdere van Bekirovićs werken. In plaats van de gebruikelijke passieve toeschouwersrol in te nemen, word je meegenomen in een zorgvuldig geconstrueerde opstelling die je attent maakt op de (onbewuste) manieren waarop je invloed uitoefent op de wereld om je heen. Bekirović nodigt bezoekers uit om een kopie van Solar Echoes (2022/2024) mee naar huis te nemen, een poster waarop een afbeelding van de zon gedrukt is met witte inkt. Door deze op te hangen en aan licht bloot te stellen, maak je het verzuringsproces van het papier mogelijk, waardoor met tijd de verborgen afbeelding van de zon zichtbaar wordt. Met andere woorden, de inmenging en participatie van het publiek is nodig om het werk af te maken.

Dit is ook het geval bij de tentoonstellingsgids die ook een kunstwerk op zich is getiteld Exhibition Guide (2024). Bij het betreden van For Every Atom… wordt meegedeeld dat de boekjes gedurende de looptijd van de tentoonstelling opgehaald en bewerkt zullen worden met zilver vingerafdrukpoeder, zodat de sporen van alle mensen die ze hebben vastgehouden zichtbaar worden. Dit zorgt ervoor dat je een bijzondere relatie ontwikkelt tot het boekje. Je bent je plots bewust van alle momenten waarop je het aanraakt, er in bladert en van hoe je zwetende handen lichte afdrukken op de zwarte kaft achterlaten.

Onze aanwezigheid kan echter ook destructief zijn. Een van de museumruimtes is afgezet met zware stroken plastic. Eenmaal je hier doorloopt kom je in een rood verlichte ruimte. In een van de hoeken ligt op een hoog opgehangen plankje de kleine sculptuur Space Piece (2013), een replica van Bekirovićs bril gemaakt van een meteoriet die ze op eBay kocht. Ondanks de bijzondere oorsprong van de bril trekt vooral een ander werk de aandacht. Haast de volledige lengte van de ruimte wordt ingenomen door Unfixed Galaxies (2013 – 2024). Dit zijn grote afdrukken van sterrenstelsels gemaakt met stof uit het Fries Museum, die na het ontwikkelen niet gefixeerd zijn. Vandaar de rode lichtfilters: als de beelden in aanraking komen met wit licht zullen ze stilaan verdwijnen. Als toeschouwer ben je bijgevolg tweevoudig aanwezig in het werk. Enerzijds in het verzamelde stof dat gebruikt werd om de prints te maken. Anderzijds laat je door de ruimte in en uit te lopen steeds een beetje wit licht binnen, waardoor je bijdraagt tot de onherroepelijke vernietiging van het werk.

Het tweede deel van For Every Atom… kan geïnterpreteerd worden als een soort tentoonstelling in een tentoonstelling. In Reading by Osmosis brengt Bekirović allerlei door de mens gemaakte objecten samen die getransformeerd zijn door niet-menselijke actoren. Deze heeft ze verzameld door middel van een open call die door het museum verspreid werd. Ze selecteerde een curieuze groep objecten, met nog opvallendere makers. Zo wordt een houtworm erkend als de maker van een doorvreten beeldje van een varkentje, is de Noordzee het genie achter een gepolijste groene fles, en heeft de regen de finishing touches aangebracht op een kartonnen protestbord waarop in zwarte drukletters ‘Stop de Nakba’ geschreven staat. Door deze objecten op verhogingen in een fel belichte white cube te plaatsen, laat Bekirović deze werken op gelijke voet staan met haar eigen praktijk. 

Ondanks de opvallende verschillen tussen de twee werken, herinnert Reading By Osmosis aan het iconische Musée d’Art Moderne, Département des Aigles (1972) van de Belgische kunstenaar Marcel Broodthaers, waarin hij een museum binnen het museum creëerde met verschillende afbeeldingen van adelaars. Ook doet Bekirovićs praktijk denken aan de fundamenten van de conceptuele en minimalistische kunst: een sterk idee dat gedragen wordt door een even sterke vorm. Bekirovićs werk onderscheidt zich echter door de empathie en eerlijkheid die het blootlegt. De kunstwerken zijn geen in zichzelf gekeerde vorm van intellectualisme. In plaats daarvan leggen ze een diepe levenslust en fascinatie voor de wereld bloot. Dit wordt het best belichaamd door de sculptuur Untitled (Metal Ball) (2008), een metalen bal die door een intern mechanisme herhaaldelijk luidruchtig geslagen wordt en zo langzaam van binnenuit kapot wordt gemaakt. Hoewel het visueel verwant is aan minimalistische beeldhouwkunst, neigt het niet naar steriliteit. In plaats daarvan markeert het een gestaag ritme waarop de rest van For Every Atom… zich ontvouwt: een oprechte en doorleefde tentoonstelling die het hart op de tong  draagt