metropolis m

De eerste grote Nederlandse solo-expositie van Kati Heck (Düsseldorf, 1979) kreeg de titel Hauruck d’Orange, waarin het Duitse ‘Hauruck’ zoveel betekent als ‘kom op’ en het ‘d’orange’ verwijst naar het gastland van haar tentoonstelling. De tentoonstelling van deze Duits-Belgische kunstenaar die de laatste jaren vooral in België exposeerde, vindt plaats in het GEM in Den Haag. De titel doet mij vooral denken aan het wereldberoemde gerecht duck à l’orange. Deze schotel is een mooie metafoor voor het oeuvre en de werkwijze van de kunstenaar. Zowel het gerecht als Hecks kunstwerken zijn een mix van culturele invloeden, van hoge en lage cultuur. Waar duck à l’orange voor de Britse gewone man een jaren zestig-versie uit een zakje is van een chique Frans gerecht, daar zijn Hecks kunstwerken een eclectische cocktail van kunsthistorische elementen, culturele clichés, populaire cultuur en persoonlijke ervaringen.

In de tentoonstelling in Den Haag is goed te zien hoe ontzettend rijk het werk van Kati Heck (Düsseldorf, 1979) is, en ook hoe divers in zijn verschijningsvormen. In een in drie delen opgedeelde zaal zijn schilderijen, tekeningen, sculpturen en een video-installatie te bekijken. Bij binnenkomst word je welkom geheten door een griezelige, levensgrote houten Klaas achter een synthesizer, met een lijf in de vorm van een maïskorrel en met drumbekkens op zijn hoofd. Even verderop staat in het midden van de ruimte een video-installatie waarvan het scherm omklemd wordt door een reusachtige, kronkelende arm die eindigt in een vuist (Der springende Punkt case II: O, 2017). In de video is er een grote rol weggelegd voor een wandelend donutmannetje wiens middenrif-gat toegang geeft tot een andere wereld. En dan liggen en staan er nog twee grote stoffen sculpturen: een paars poppenhoofd met een enorme, uitgerolde tong en een sfinx met een fles wijn en een pijp à la Magritte. De wereld van Heck is groot, absurdistisch, kleurrijk en grotesk.

Van alle werken op zaal zijn het de schilderijen die het meest beklijven. Het zijn bijna zonder uitzondering zeer grote doeken waarop fotorealistische portretten worden gecombineerd met vervormingen en grove en minder uitgewerkte elementen. En ook deze werken zitten weer boordevol curieuze details en veel teksten. In Der Abschied (2017), een enorm doek van vier meter lang, staat een tweekoppige Heck in een nachtelijk bos met in haar hand een luit. Wie goed kijkt ziet dat de vorm van haar schaduw niet overeenkomt met de vorm van haar lichaam, dat op de voorgrond ‘bingo’ staat geschreven op een liggende boomstam en dat op de achtergrond Iggy Pop voor een vuurzee staat. Maar ook dat Hecks lichaam en twee hoofden nagenoeg perfect zijn uitgewerkt, net als het grootste deel van haar omgeving, maar dat haar linkerarm een paar vreemde bochten maakt en de pols van haar te korte rechterarm deels verdwenen is.

In elk schilderij wordt een perfecte schildertechniek ruw onderbroken: steeds als haar figuren te volmaakt dreigen te worden, duikt Heck een zijpad in. Vervolgens worden ledematen verwrongen en elementen van de voorstelling niet verder ingevuld of wordt uitgeweken naar andere media. Het wekt de indruk van een rusteloze kunstenaar die haar techniek tot in perfectie beheerst, maar gruwelt van een wereld die compleet gaaf is.

Dat contrast van herkenning en bevreemding wordt versterkt door de elementen die Heck in haar werkt stopt en door de kunsthistorische stromingen waar ze uit put. Op het drieluik Einsamer im Herbst (2017) zien we op het middenpaneel een grijsharige man in kimono zitten op een grote klassieke vrouwenbuste in een verder grotendeels desolaat landschap. Terwijl de man op zijn rechterhand na realistisch is geschilderd, doet de grijze vrouwenbuste denken aan de beelden van surrealisten. De afzonderlijke elementen zijn bekend, maar in combinatie met elkaar, de indeling van het werk en de suggestieve titel, sturen ze je gedachten alle kanten op. Mogelijke verwijzingen naar religie (het drieluik), existentialisme (de titel), japonisme (de kimono), surrealisme of de klassieken (het beeld) zijn complementair aan elkaar en persoonlijk voor eenieder. Geen enkel element is dominant of staat vast.

De personages in Hecks schilderijen zijn mensen die in het echte leven behoren tot de vriendenkring van de kunstenaar en hier levensecht en soms praktisch levensgroot zijn weergegeven. Opvallend is dat we over hen niets te weten komen. Op het doek Selbstverständlich! (Die Übernahme) uit 2016 zie je een kring van acht vrouwen en meisjes. Het schilderij doet denken aan groepsportretten uit de eerste helft van de twintigste eeuw, zoals die van Charley Toorop. Alle personen zijn los van elkaar op het doek gezet. Zo ontstaat een verzameling personages dat noch groep noch individu is. Zoals wel vaker in het oeuvre van Heck kijkt één van de karakters je recht aan, maar onderling maken de figuren, hoewel ze elkaar soms aanraken, geen oogcontact. Al haar personages lijken een eigen rol te spelen in Hecks universum, het is een wereld van vreemde eenzaten. Het mysterie wordt versterkt door de details – de kiwi-vormige steentjes en de grote streng haar op de vloer en het sprookjesachtige schoenmakertje op de achtergrond – alsook doordat sommige personages grotendeels eindigen in grove vormen. Maar Hecks werk is vooral raadselachtig omdat haar onderwerp nooit duidelijk is. Waarom zit iedereen in een kring? Waar kijken we nou naar? Een vrouw met een paarse waas voor haar ogen lijkt de pluk haar te bezweren terwijl naast haar een vrouw met vier vingers een anatomisch onmogelijk vierkant vormt. Het is alsof Hecks personages – niet alleen op dit doek, maar in al haar schilderijen – onderdeel zijn van een geheim genootschap waarvan alleen zij de regels kennen.

Hecks werk is een spel van aantrekken en afstoten, van dichtbij laten komen en weer op een verkeerd spoor zetten. Haar schilderijen blijven fascineren omdat ze tegelijkertijd raken aan onze hang naar schoonheid en perfectie én onze fascinatie voor het imperfecte. Het is alsof de kunstenaar je op een eindeloze puzzeltocht stuurt waarin de hints je naar alle windrichtingen behalve de finish sturen. De beloning zit hem niet in een eenduidige conclusie, als in een eurekamoment, maar in het oneindige plezier van nieuwe ontdekkingen, zijlijnen en associaties.