metropolis m

De carrière van Julien Creuzet (1986) zit in een stroomversnelling. Hij was niet alleen één van de weinige jonge kunstenaars die vorig jaar aan de Biënnale van Lyon deelnamen, hij heeft ook twee gelijktijdige solotentoonstellingen in Parijs, in niet de minste kunstinstellingen bovendien. De solo’s in Fondation Ricard, springplank voor jonge Franse kunstenaars, en Bétonsalon zijn daarbij inhoudelijk met elkaar verbonden.

‘Token nigger’ en ‘negro-azul’ staan te lezen op één van zijn configuraties in Bétonsalon. Hij kreeg het in Parijs naar zijn hoofd geslingerd. Daarmee zijn we direct bij de kern van zijn jonge oeuvre: gedachten over identiteit, diaspora, migratie, acculturatie, centrum en periferie, en de dekolonisatie van de blik. Hij heeft altijd in Parijs gewoond, maar werd geboren uit Martinikaanse ouders. Het is vermoedelijk precies dit soort informatie waaraan Julien Creuzet zich stoort, omdat het hem vastpint en inkadert, terwijl hij de zaken juist fluïde wil houden en nieuwe verbindingen wil leggen. 

Niet voor niets presenteert Creuzet zijn werk als twee landschappen waarin alle elementen met elkaar verbonden zijn. In Bétonsalon is een soort onderwaterwereld gecreëerd waarin grote dotten plastic drijven (kwallen), groene plastic snippers zijn rondgestrooid (vegetatie), waaruit oude vliegtuigstoelen (migratie), antropomorfische zwarte figuren en in een bloem gevouwen, ontrafelde plastic strandkleedjes opdoemen. Idyllischer oogt de opstelling in Fondation Ricard die de associatie oproept met zandstranden. Ze is samengesteld uit vijf elementen: een aantal gekruiste, aardkleurige MDF-platen waarin tekeningen en woorden gefreesd zijn, sculpturen van in gekleurd plastic gewikkelde objecten die refereren aan mensfiguren en vegetatie, grote houten tekstborden die consequent op twee slippers geplaatst zijn, twee video’s die hoog op de wand in het licht worden geprojecteerd, als voetnoten bijna, en een soundscape. Als Creuzet iets duidelijk maakt, is het wel dat de zee alles verbindt. ‘Ici et là’ (‘hier en daar’) zoals hij zingt; alles heeft effect op elkaar.

Het zijn gecodeerde landschappen die tal van aanwijzingen herbergen, zoals de woorden Maria, guéri tout, Tiros 1, kaharoa, pélagique, octopoda, Lucia, Cyparis, outre-mer français, àrbol de la muerte, 1960s. Voor velen spreken deze woorden niet automatisch. Het gratis cahier, dat bij beide tentoonstellingen verscheen, geeft een aantal handvatten. Voor wie aan het ontcijferen slaat, kleurt dit landschap zich in met verhalen, feiten en gebeurtenissen die zich voornamelijk afspelen in Frankrijk en de overzeese gebieden, in het bijzonder Martinique. Dit eiland, maar ook Guadeloupe in de Caraïben en elders gelegen gebieden zoals La Réunion of Frans-Guyana waren ooit Franse koloniën. Tegenwoordig zijn ze Franse departementen en worden ze aangeduid als La France d’outre mer. Creuzets woorden verwijzen onder meer naar de verwoestende orkaan uit 2017 die huishield in Dominica en Puerto Rico, een plant met geneeskrachtige eigenschappen die veel voorkomt op Martinique, allerlei zeeorganismen zoals bepaalde octopussen, het eiland Saint Lucia in het Caribisch gebied en de giftige Manzanillaboom die voorkomt op onder andere Martinique en Guadeloupe en waarvan na ernstige verstoring zoals een orkaan de giftige tentakels losraken en aanspoelen op de stranden van Bretagne. 

Door de beelden die de kunstenaar oproept, wordt een wereld belicht die mij vrij onbekend was. De cultuur en geschiedenis van de Caraïben en andere overzeese gebieden, en de problematische relatie met de voormalige overheersers worden het blikveld ingeschoven. En dat is winst. Iedereen is bekend met migratieproblematiek, milieuvervuiling, hoe door de opwarming van de aarde koraal verbleekt en met het feit dat er een heel continent aan plastic in de oceaan drijft. In het werk van Creuzet wordt dit specifiek. Hij integreert alternatieve beelden en herinneringen in de dominante cultuur, zodat niet langer slechts een bepaald deel van de mensheid de representatie overheerst en daarmee de macht blijft bezitten. De invloed van Achille Mbembe, een belangrijke postkoloniale denker, is eraan af te lezen. Daar waar andere kunstenaars die zich op dit terrein begeven soms in de valkuil trappen van het gebruik van standaard symbolen, zoals vlaggen, huidskleuren, landcontouren, landsgrenzen of bestaande afbeeldingen uit de gedomineerde cultuur, zet Creuzet een associatievere beeldtaal neer die je brein actief aan het werk zet.

Toch heeft Julien Creuzet beeldend wel eens interessantere resultaten afgeleverd. De tentoonstelling in Bétonsalon is overwegend een accumulatie van voorwerpen en materialen waarin een zekere spitsvondigheid ontbreekt. De opstelling in Fondation Ricard is intrigerender, doordat de verschillende componenten het geheel reliëf geven, maar ook omdat diverse onderdelen zelf vervaardigd zijn in plaats van enkel opgestapeld. De twee soundscapes waarin Creuzet zijn gedichten zingt, dicteert en droomt in het Frans en Creools zijn een interessante troef. De twee lange titels van beide tentoonstellingen zijn eraan ontleend. Zijn stem wordt verdubbeld, vervormd of klinkt als een echo en de muziek is een afwisseling van geluiden, getrommel, drum and bass en minimal music. Creuzet heeft alles zelf gecomponeerd en uitgevoerd. 

Het idee van verplaatsing en verbinding staat centraal in de hele exercitie. Niet alleen in de thematiek of in het feit dat de verschillende kunstwerken met allerlei soorten draden, afgedankte visnetten, elektriciteitssnoeren en drijfhout met elkaar verbonden zijn, maar ook doordat de tentoonstelling plaatsvindt op twee locaties en dat na afloop van de helft in Fondation Ricard een deel van de kunstwerken naar Bétonsalon wordt overgeplaatst en daar wordt geïntegreerd.