‘Amazon weet beter wat je wilt dan jijzelf’ DIS
DIS behoort tot de hippere kunstenaarscollectieven uit New York, die zich onderscheiden met projecten die zich nadrukkelijk verhouden tot culturele vraagstukken rond digitalisering. In de door hun samengestelde berlin biennale ligt de aandacht op de schuldeconomie en de snelgroeiende technologische industrie en hoe deze twee een nieuwe realiteit tot stand brengen. Karen Archey gaat in gesprek met Solomon Chase, Marco Roso, David Toro en Lauren Boyle over hun achterliggende motivatie.
‘Jullie hebben een keer gezegd dat DIS voortkomt uit de werkloosheid en de financiële crisis van 2008. Veel makers uit de creatieve industrie van onze generatie hebben er last van. Ze haalden hun diploma toen de recessie begon en zijn gaan freelancen omdat ze geen baan konden krijgen. Hoe denken jullie dat dit historische moment van de beurscrash het landschap van de culturele productie heeft veranderd? Vooral nu veel freelancers aan autoriteit winnen als cultureel maker. En hoe denken jullie dat de culturele productie van de jongere generatie eruitziet nu ze weer direct een voltijdsbaan krijgen na het afstuderen?’
‘Velen gaan direct voor de vaste baan omdat ze weten dat het moeilijk is er een te krijgen. Maar er is ook het idee dat je geen diploma meer nodig hebt. De nadruk op ondernemerschap door de technologische industrie is heel invloedrijk op een jongere generatie en groeit aan populariteit sinds 2010. Toen wij afstudeerden was het nog een mythe.’
‘Ja, je loopbaan beginnen als technologisch ondernemer werd toen nog niet gepresenteerd als werkelijke optie voor ons.’
‘Nee, helemaal niet. Toen wij afstudeerden waren connecties en netwerken belangrijk en was het beter om meerdere banen te hebben dan slechts een. Ik denk dat het idee van zelfrepresentatie hier vandaan komt. Voor kunstenaars, ontwerpers of andere creatieve makers zijn er verschillende manieren om jezelf te representeren en in de markt te zetten. Dat is ook iets waar de jongere generatie heel goed in is, maar waar wij niet voor gemaakt zijn. Wij werden net daarvoor geboren, en daarom hebben we een verstoord perspectief ervan. Daaruit ontstond DIS.’
‘We hebben allemaal een opleiding gevolgd in de kunst waaruit geen echte carrière voortkwam. Je kunt kunstenaar worden, maar je gaat niet per se direct na je opleiding een atelier huren. Anderzijds zijn er carrièremogelijkheden in de commerciële wereld van New York, maar die wilden we niet aangrijpen. We hebben de titels die mensen in die wereld voor zichzelf bedenken altijd interessant gevonden: “curator of eBay” or “brand angel”.’
‘We zagen deze mislukking echter nooit als tegenslag. Het is goed om iets anders in je leven te doen, buiten de kunstbubbel om, om je leven in balans te brengen. We hebben de bewuste keuze gemaakt om in New York te wonen in plaats van in Philadelphia en daar schilder te zijn of zoiets. DIS gaat over het idee van samenwerken en collectiviteit. Het werken in teams was belangrijker dan soloprojecten. We hebben het magazine als vorm geadopteerd omdat het de gemakkelijkste manier was om alles samen te brengen.’
Om terug te komen op jullie gedachten over het bewust gebruiken van andere werkvelden ter inspiratie van jullie werk. Hoe komt dit terug in het thema van de biënnale in Berlijn? Ik las dat de biënnale gaat over de schuldeconomie en de snelgroeiende technologische industrie en hoe deze twee een nieuwe realiteit tot stand brengen. Iets dat onze generatie werkelijk meemaakt. Zou je kunnen stellen dat de inhoud van de biënnale een post-2008-ideologie weerspiegelt?
‘Ik denk dat er een tegenreactie gaande is op de hyperindividualiteit die we overal zien. Een reactie op het geïndividualiseerde welzijnsregime, de customizable sneaker en al dat soort dingen die alleen gaan over jezelf. Op deze manier werkt de marketingindustrie vandaag de dag: ze verkopen jou aan jezelf. In de biënnale reageren we hierop.’
‘Het is ook een zeer inwendige clash, waarin alles meer niche en geïndividualiseerd is en gericht op jou binnen het kader van de hypergecompliceerde big data. Tegelijkertijd zijn de mondiale problemen moeilijker individueel waar te nemen, terwijl ze belangrijker zijn dan ooit, neem bijvoorbeeld het klimaat. De biënnale richt zich op de gepolariseerde spanning tussen deze twee dingen.’
‘Deze grote problemen zijn compleet ongrijpbaar voor ons als individuen, terwijl alles ons vertelt dat het zelf ontzettend belangrijk is. Het thema dat als een rode draad door de biënnale loopt is dat er geen duidelijk pad vooruit meer is. Er is geen duidelijke richting meer.’
‘De documentaire Bitter Lake (2015) van Adam Curtis is een belangrijke inspiratiebron. Die film gaat over Poetins adviseur Vladislav Soerkov en diens niet-lineaire oorlogsvoering als tactiek van massaverwarring. We zijn geïnteresseerd in deze overtuigingstactieken binnen berichtgeving en communicatie en hoe daarin conflicterende ideologieën zich manifesteren.’
Verwarring door vormgeving.
‘Ja, precies! Zoals de Ku Klux Klan dat doet via rebranding.’
Kunnen zij dat doen?
‘Het fascinerende aan Soerkov is dat hij vroeger essays schreef over conceptuele kunst en daar ideeën uit heeft gehaald die hij nu gebruikt in de Russische politiek.’
‘Ja, hij was kunstcriticus.’
‘Een kunstcriticus die een duistere figuur is geworden.’
Over carrièremogelijkheden gesproken.
‘Belangrijk is dat we hier niet onder gebukt gaan en dat het ons niet vermoeit. We krijgen juist veel energie van deze hedendaagse complexiteiten en mysteries.’
‘Maar we willen het publiek ook laten voelen dat we erbij betrokken zijn.’
Terug naar het idee van het hyper-geïndividualiseerde zelf: het is interessant dat jullie kijken naar de manier waarop bedrijven de hyper-individualisering op mensen projecteren. Mijn directe associatie met de term hyper-individualiteit is Twitter en hoe ik vrienden en collega’s heb zien veranderen van verlegen wezens in ongelofelijk sterke individuele stemmen. Ik heb het idee dat dit individualisme niet alleen voortgebracht wordt door het kapitalisme, maar dat het ook zijn weerslag heeft op mensen die heel intelligent zijn.
‘Amazon weet beter wat je wilt dan jijzelf.’
Hebben jullie het gevoel dat jullie als DIS hier alleen op wijzen en geen kritiek erop leveren of hebben jullie er een cynische relatie mee?
‘Nee, het is altijd een combinatie. Het is altijd een kritiek en viering ineen. Het gaat niet over het kiezen tussen goed of slecht. Het is geen binaire benadering.’
‘We zijn ook erg geïnteresseerd in dit innerlijke conflict; dat je meedoet aan een kritisch gesprek, maar dat je toch met Uber reist. We willen het graag daarbij houden, want het zijn dit soort situaties waarin je erkent dat je een deel van het probleem bent.’
‘Ja, het gaat over deze paradoxen waarin we leven.’
Over deze paradoxen gesproken; jullie hebben DIS omschreven als een eenentwintigste-eeuwse finale van de tegencultuur. Dit doet me denken aan andere artistieke samenwerkingen zoals de trendvoorspellers van K-Hole, die gedeeltelijk in de reclame- en modewereld en in de kunstwereld werkzaam zijn. Ik heb het gevoel dat de voornaamste kritiek van K-Hole vanuit een kunstperspectief gezien is dat verandering of kritiek niet vanuit de instellingen of het kapitalisme zelf kan komen, maar dat alle veranderingen erin zullen opgaan en het sterker zullen maken. Het thema van de biënnale, dat kijkt naar hoe schuld en de bedrijfscultuur onze levens bepalen, lijkt jullie op het lijf geschreven. Zal alles uiteindelijk kapitalistisch worden? Is dat een idee dat DIS omarmt? Bezien jullie deze vorm van framing positief of cynisch?
‘Nooit cynisch.’
‘Ik denk dat wat je omschrijft een toestand is en we willen die graag overstijgen. We zijn geïnteresseerd in artistieke strategieën die dat op verschillende manieren lukt te doen.’
‘Er bestaat niet slechts één positie. Er zijn vele mogelijke posities.’
Ik herinner me dat ik iemand op de sociale media zag zeggen dat de grootste blinde vlek van de kunstenaars van onze generatie is dat we de methoden van het kapitalisme, de reclame en branding helemaal niet hoeven te gebruiken om ze te bekritiseren of te ontmantelen en dat het belichamen ervan gewelddadig kan zijn.
‘Ik denk dat dat niet slecht is, dat het gewelddadig kan zijn. Ik denk dat dat juist het hele punt is.’
‘Het gaat niet om een schuilplaats.’
‘We werken niet alleen samen met mensen uit de kunst maar ook met mensen van Google. We praten niet alleen over Google, maar proberen ze echt te betrekken. Een deelnemer van de biënnale is zelfs een medewerker van Google. Haar werk gaat over sociale gerechtigheid via technologie en ik denk dat het interessant is om haar perspectief op deze kwesties te begrijpen, omdat ze diep verwikkeld is in deze technologische wereld die niemand meer kan ontwijken.’
Als ik terugkijk, nu ik jou dit hoor zeggen, is het grappig dat iemand op Twitter zo’n commentaar geeft. We zijn er allemaal in verwikkeld.
Uit het Engels vertaald door Loes van Beuningen
9th berlin biennale
KW en diverse locaties, Berlijn
4.6 t/m 18.9.2016
KANTLIJNTEKST
Fear of Content
Het dilemma van de hedendaagse curator is dat van iedereen, ofwel de nausea van de moderne tijd: de onophoudelijke stroom informatie waar geen einde aankomt, die alles nivelleert, uit de aandacht wegdrukt, in plaats van werkelijk uit te lichten, wat doorgaans de bedoeling van informatie is. ‘Een overvolle postbus, niet gewenste nieuwsbrieven, rondom de klok beschikbare nieuwtjes.’ DIS schrijft in een persbericht, dat is toegestuurd als nieuwsbrief: ‘De vergiftiging door de permanente stroom aan inhoud, die niet te missen is, is uitgegroeid tot een toestand die ons dagelijks leven definieert.’ Het collectief noemt naar aanleiding van deze constatering de titel Fear of Content aan een onderdeel op de website van de biënnale waar in een continue feed beschouwingen, interviews en statements rond de biënnale gepubliceerd worden. Van auteurs als McKenzie Wark, Chus Matinez, Boris Groys, Natasha Stagg, Rob Horning, Antoni Abad, Ingo Niermann, Puppies Puppies, en vele anderen. DIS is niet bang. Op hoop van zegen.
Website: bb9.berlinbiennale.de/de/f-o-c/
Karen Archey
is een curator en een criticus, Berlijn en New York
