metropolis m

In een stuk in de Volkskrant zette ik onlangs de kunstblog neer als een sterk sociaal gedetermineerd medium, dat opereert zonder de afstand die traditionele media hebben, dicht op de kring van gebruikers die er zelf ook aan bijdragen. Als voorbeeld noemde ik diverse succesvolle blogs die hun achterban letterlijk in beeld brengen: artforum.com in hun rubriek Scene & Herd, vernissage.tv die alleen op openingen filmt, en het Nederlandse trendbeheer.com die present is op openingen van hun lezers en allerlei kunstenaars hun eigen tentoonstelling laat verslaan. Informatief is het allemaal, maar kritisch zou ik het niet noemen.

Er is wel serieuze kunstkritiek op internet, maar beperkt. Er zijn enkele magazines die hun inhoud via het internet verspreiden, zoals e-flux journal, maar een uitgebreide blogosfeer met levendig debat, zoals in sommige aanverwante culturele disciplines wel aanwezig is, ontbreekt in de kunst. We moeten het doen met de bloggende enkeling, zoals Paddy Johnson van Art Fag City en Régine Debatty van We-Make-Money-Not-Art.

Een dag voor publicatie van mijn stuk Een blog is er niet voor iedereen ontving ik het boekje Cultural Bloggers Interviewed, uitgegeven door LabForCulture.org. Het boekje (naar een idee van Angela Plohman en onder redactie van Nicola Mullenger en Annette Wolfsberger), omvat interviews met negen bloggers. Het arriveerde te laat voor mijn verhaal in de Volkskrant, maar de strekking, althans waar betreft het geringe aantal kunstbloggers, wordt ook door dit boekje onderschreven: de kunstwereld loopt hopeloos achter op andere disciplines. Toch kun je de bundel ook zien als een poging het tegendeel te bewijzen. Alleen al het notenapparaat levert 145 referenties naar aan kunst gerelateerde blogs op.

Cultural Bloggers Interviewed biedt een vluchtige kennismaking met de motieven van negen bloggers om zelf of met kennissen een culturele blog te beginnen. Er zit een Nederlander bij, Anne Helmond, die vooral de ontwikkelingen in het discours over nieuwe media bijhoudt, en verder een Pool, een Oostenrijker, een halve Belg, wat Britten, Italianen en Spanjaarden (keurig verspreid over Europa; de Verenigde Staten zijn met opzet buiten beeld gehouden). De meesten komen uit de hoek van de nieuwe media. Een schilderijenliefhebber zit er niet tussen, noch iemand die wekelijks alle galeries in een of andere kunstmetropool afstruint. De interviews gaan sterk over de praktijk van het bloggen, zonder erg diep in te gaan op het karakter van de inhoud, de stijl van de kritiek. Er wordt op de keuze voor het medium zelf gereflecteerd, minder op de aard ervan, die als genre door iedereen wordt omschreven als persoonlijk van stijl en wat betreft informatie wordt gezien als onautoritair, interactief, origineel.

Het ontbreken van een stevige inhoudelijke toetsing van de blogs is wel spijtig, omdat juist over de inhoud van de blogs, en hun onderlinge verschil wel het een en ander op te merken valt. Bovendien maakt het de interviews een beetje saai, en wel erg op de praktijk gericht. Je moet als lezer zelf het internet op om te ontdekken wat de bloggers eigenlijk doen, hoe ze schrijven en waarover. En, nog belangrijker: hoe anders hun inhoud is dan al die andere informatie die de informatiecultuur ons aanreikt. Zijn de blogs kortom werkelijk zo bijzonder als dit boekje suggereert?

Erg kritisch worden de bloggers niet aangepakt door de redactie. Het is een vriendelijke, welwillende ondervraging, vanuit het perspectief dat het heel bijzonder is wat ze doen. Bloggers blijken erg lief voor elkaar, het zijn liefhebbers onder elkaar. Het idee van competitie is hen vreemd. Ze denken liefst in complementaire termen, lees ik. Er is voor iedereen een plek onder de internetzon.

De opmerkingen die dieper ingaan op het wezen van de blog zijn schaars, maar ze staan er wel in. De redactie is zelfs zo vriendelijk er een paar op een rij te zetten in hun nawoord. Daar valt op dat bloggers hun toekomstige rol optimistisch inschatten. Allemaal verwachten ze dat blogs spoedig een belangrijke zo niet de belangrijkste stem in de cultuursector zijn. Nu al zijn ze niet meer weg te denken uit het culturele veld, vinden ze zelf. Want dankzij de bloggers is er een schat aan informatie en kennis opgediept, die anders nooit zichtbaar zou zijn geworden. Ook de journalistieke directheid wordt als cruciaal gezien, zonder moeizame redactionele filters en formats, die informatie kleuren of bij de lezer weghouden. De redactie heeft het over bloggers als ‘culturele seismografen’, alsof het een objectieve bezigheid is die zaken indexeert. Anderzijds wordt juist de subjectiviteit van de blogger geprezen, onder anderen door Régine Debatty, die stelt een bijdrage te hebben geleverd aan het persoonlijk en intiem maken van de kunstkritiek. De interviewers vergeten haar te vragen wat daar nu precies de winst van is.

Typisch zijn de hoge verwachtingen met betrekking tot interactiviteit, terwijl juist die nogal tegenvalt op de culturele blogs. Kunstbloggers schrijven en het publiek zwijgt, zo is de algemene ervaring. Maar aangezien de ideologie van het internet, althans in nieuwe-mediakring, helemaal gebaseerd is op het idee van interactiviteit, wordt het gebrek aan participatie een beetje verdoezeld. Knowledge sharing is er wel degelijk, zo suggereert dit boekje, ook bij kunstblogs, alleen in de vorm van een soort van meervoudig auteurschap. Het klinkt niet echt overtuigend.

Waarmee de vraag rest of er veel toekomst zit in de kunstblog. Als we maar weten te professionaliseren, zeggen de bloggers in koor. Je kunt je dan wel afvragen of de prettige collegialiteit die de blogger-als-liefhebber nu nog kenmerkt, gehandhaafd blijft en niet wordt vervangen door een van meer competitie en nog minder sharing. In een professionele markt gelden nu eenmaal ander wetten.

Domeniek Ruyters is hoofdredacteur van METROPOLIS M

Nicola Mullenger en Annette Wolfsberger (red.), Cultural Bloggers Interviewed, LaborforCulture, Amsterdam, 2010. ISBN 978-1-906496-50-0, en te downloaden als pdf op www.labforculture.org/culturalbloggersHet artikel Een blog is er niet voor iedereen is na te lezen op de website van de Volkskrant, www.vk.nl–