metropolis m

Voor eenieder die geïnteresseerd is in de relatie tussen macht en zichtbaarheid, en de manipulatie van beide, is deze tentoonstelling in de Frankfurter Kunstverein een ware traktatie. Terwijl de titel Demonstrations. Making Normative Orders misschien doet vermoeden dat het om een wat schoolse tentoonstelling gaat, is het werkelijke bekijken van de tentoongestelde werken wel degelijk een stimulerende ervaring. Door een gevarieerde selectie van werken, waarin zelfbewuste mensen uit verschillende tijden en plaatsen machtsbeluste autoriteiten uitdagen en tegen sociale onrechtvaardigheid protesteren, is een dynamische omgeving tot stand gebracht. De tentoonstelling herinnert de bezoekers op een speelse manier aan de potentiele politieke kracht van kunst, als ook aan die van henzelf. Ze doet dat door losse en tegelijk inzichtelijke verbanden te creëren tussen kunstwerken uit verschillende tijdperken, en tussen dat wat zich in de tentoonstelling bevindt en daarbuiten.

Gezien de nabijheid van het Occupy-kampement voor de Europese Centrale Bank in Frankfurt, op slechts tien minuten loopafstand van de Kunstverein, had er geen actueler thema kunnen zijn dan ‘demonstrations’. En toch komt de tentoonstelling niet over als een impulsieve reactie op een actueel fenomeen. De selectie van historische en hedendaagse kunstwerken is zorgvuldig gedaan, op basis van gedegen onderzoek door een interdisciplinair team van academici die de curatoren Sabine Witt, Britta Peters and Fanti Baum hebben bijgestaan. Het wetenschappelijke deel is echter beperkt tot de catalogus, zodat bezoekers door de tentoonstelling kunnen lopen zonder van de kunst afgeleid te worden door teksten die men waarschijnlijk liever thuis zou willen lezen. Het is duidelijk dat de curatoren een grote hoeveelheid tijd, een schat aan ideeën en een flinke dosis energie hebben gestoken in de inrichting van de tentoonstelling. Met als resultaat dat Demonstrations haar publiek slim verleidt om rustig rond te kijken, en het laat nadenken over ieder individueel werk.

Informatie over de historische werken wordt op verschillende manieren overgebracht op de bezoekers. Er hangen bijvoorbeeld mp3-spelers en koptelefoons naast sommige werken, waarmee je kunt luisteren naar verschillende interpretaties van het werk. De toepassing is uiterst effectief in de zaal waar Die Huldigung der Bürgerschaft auf dem Römerberg (1742), hangt, een serie kopergravures van Johann Georg Funck en Michael Rößler. Als je naar het verhaal achter de prenten luistert, kun je tegelijk uit het raam kijken en een deel van de locatie zien, waar, zoals de gravures afbeelden, honderden jaren geleden de keizers de macht kregen van het volk, in ruil voor een bacchanaal. De gravures tonen dus een soort overeenkomst tussen de vorst en zijn volk, waar de ene partij duidelijk meer profijt uit trekt dan de andere. In dezelfde ruimte wordt op een ouderwets televisietoestel de video Dialectics of Subjection (2006) van Anetta Mona Chi?a en Lucia Tká?ová gepresenteerd. In de film bespreken de twee kunstenaars, terwijl ze in bed liggen, de seksuele aantrekkingskracht van politieke leiders uit heden en verleden, onder wie Poetin, Bush en Kohl. De video vormt een geschikte tegenhanger van de gravures. Het laat zien dat verzet ook op een intieme manier kan plaatsvinden, dat het ook een manier van denken is of een bepaalde houding.

Overigens hoeft men het gebouw waarin de tentoonstelling gehouden wordt niet eens echt te betreden om een idee te krijgen van haar subversieve karakter. Voor het enorme spandoek van Rabih Mroué getiteld The People Are Demanding (2012), dat de façade siert, stopt eens in de zoveel tijd een gekwelde Frankfurtse zakenman om de tekst (een reeks opdrachten) te lezen. ‘Werken staat niet op de lijst’, zou hij kunnen denken, voor hij de afweging maakt om de tentoonstelling te bezoeken of terug te gaan naar het werk, naar business as usual.

Kerstin Winking, curator en publicist, Amsterdam