Futureways
Futureways
Op weg naar 2304
Deze hal, waar ooit vlees werd opgeslagen en verkocht, is rijp voor een filmdecor, de middeleeuwen worden er voorstelbaar. Direct naast het stadhuis gelegen is deze in gotische stijl opgetrokken hal meer dan representatief. Al ontleent ze haar functie aan het verleden, toch staat de naam in het culturele geheugen van de mensen gegrift. Dat geldt niet alleen voor een levend verleden en heden, maar ook voor een toekomst die cultureel in het verleden verankerd ligt. Was reizen door de tijd mogelijk, dan zouden we de toekomst geen sciencefiction noemen. Ook onze kennis van het verleden zweeft continu en heel natuurlijk tussen feit en fictie, tussen bronnen en fantasma’s en speelt met de werkelijkheid als human fiction of science facts.
Terug naar de toekomst! We zien in de eerbiedwaardige Vleeshal van Middelburg een tentoonstelling over de Triënnale van Middelburg van 2304. Een uit de toekomst gezonden boodschap, onderschept door de feedback van de kortegolfradio in de jaren zestig, wees Middelburg immers aan als het 23ste-eeuwse centrum van de toekomst…
Buiten worden de bezoekers door een luidspreker ontvangen die over het marktplein schalt en iets over deze plek vertelt. Het is een door David Schafer gekozen fragment uit het boek Toen de morgen kwam van Piet Prins. Binnen heerst atmosferische geluid en licht. De Think Tanks van Maki Umehara, kubussen van plexiglas als opslagplaatsen van herinneringen, ontvangen de bezoekers en doen denken aan het lichtovergoten conceptualisme van Zero/nul en van Dan Graham.
De zwarte monoliet uit 2001, A space Odyssee van João Vilhena en de abstracte kruisbeelden als muurprints en sculptuur verwijzen daar ook naar. De wachtruimte met stoelen, planten en terraria van Dirk van Lieshout hult de onbestemde tijd in een even onduidelijke ruimte, en vice versa. Modes, stijlen, decoraties, omgevingen en kunst zijn net als de tijd relatief, ze vertellen iets over het fantasma van de dingen, zoals Virginie Yassef doet.
Zij maakte een gecomputeriseerde kwal met licht dat synchroon met spacy muziek flikkerde. Een op doeken vrij zwevende Venetiaanse gondel van Alexej Koschkarow, radicale abstracties van David Schafer en een karaoke-hoekje van Jen Liu (2304 Is A Beer Drinking Year), maar ook een figuur op een sokkel tegen de muur van MP & MP Rosado die boven alles troont, verduidelijken via actuele verhoudingen, een koele en gelouterde andersheid in de toekomstige waarneming en communicatie.
‘Populaire genres volgen over het algemeen formules; sciencefiction doet dat niet’ schrijven de kunstenaar-curatoren Rita McBride en Glen Rubsamen en de directeur van de Vleeshal Rutger Wolfson in de catalogus, die er, genrevast, als een roman uitziet. ‘Het concept “toekomst” sluit formules bij voorbaat uit. Wij leren de wereld in termen van de toekomst te bezien. Het modernisme, waarin de toekomst als metafoor centraal staat, is hiervan een duidelijk voorbeeld.’
Het is een bijna hopeloze vermetelheid om metaforen van en over Futureways te bedenken, ze slaan immers altijd alleen maar op het heden. Hier biedt de cover van het boek wellicht uitkomst. Daarop zien we Leonard Nimoy (Spock in Star Trek) die kijkt naar een foto van Michael Rütz, waarop de familie Beuys naar Star Trek op televisie kijkt.
De oplossing zou aldus kunnen luiden: als we beginnen de door de tijd gedetermineerde ruimte van kunst creatief te formuleren, krijgen we de mogelijkheid om uit de eindeloze cirkel van creatief vooruitgangsgeloof te raken en een metaforische plek voor het heden te vinden. De tentoonstelling maakt het je niet makkelijk om de heterogene weg te volgen, maar toch is het goed om te kijken. Op weg naar het jaar 2304.
Gregor Jansen
Futureways
De Vleeshal, Middelburg
24 januari tot en met 21 maart 2004
Gregor Jansen