Gabbernation – Interview met Henrike Naumann
Henrike Naumann werkt deze zomer in Kunsthuis SYB aan een groot project rond de gabberscene van Leeuwarden uit de jaren negentig. Dat tijdvak van kort na de val van de muur, loopt als een rode draad door haar werk. Ory Dessau ondervroeg de kunstenaar over haar interesses.
Henrike Naumann had recent een tentoonstelling in de Berlijnse Galerie Wedding. Te zien waren tien werken die ze de afgelopen vier jaar maakte, waaronder huiselijke settingen, architecturale structuren en audio-opnames. De titel van de tentoonstelling, Aufbau Ost, verwijst naar een naziterm die gebruikt werd als code voor de maatregelen die voorafgingen aan Operatie Barbarossa (1941) en die later geherintroduceerd werd in de context van de economische wederopbouw van Oost-Duitsland na de eenwording met de BRD in 1990.
Zou je iets kunnen vertellen over Triangular Stories (2012), het vroegste werk uit Aufbau Ost?
‘Ik zal nog iets vroeger beginnen: ik ben opgegroeid in Oost-Duitsland in de jaren negentig. Deze periode is heel belangrijk voor mij, vooral vanuit het standpunt van de extreemrechtse radicalisering in die tijd in Duitsland. Triangular Stories gaat over de NSU, de Nationalsozialistischer Untergrund. Leden van die groep vermoordden immigranten, voornamelijk van Turkse en Griekse afkomst, en woonden in mijn geboortestad Zwickau van waaruit hun terroristische cel opereerde. Het roept vragen op over wat deze xenofobische radicalisering in Duitsland heeft voortgebracht. Ik heb in de media informatie verzameld over de hoofdfiguren van de NSU-cel in Zwickau. Vervolgens heb ik een script geschreven voor een fake homemovie over het leven van deze terroristen. Omdat ik een achtergrond heb in decorontwerp, maakte ik ook de jeugdruimte na die werd gebruikt als ontmoetingsplek. Daarna heb ik de film gedraaid met acteurs. Het is een soort onderzoek naar de persoonlijkheid van deze terroristen. De huidige installatie toont de gereconstrueerde jeugdruimte. Ik heb er twee monitoren geplaatst waarop beelden uit de film te zien zijn.’
Na die voor de film, is de installatie de tweede reconstructie van de ruimte. Is het een soort monument van de echte ontmoetingsplek?
‘Het is niet echt een monument, omdat tijdens de duur van de tentoonstelling de installatie functioneert als een actieve ontmoetingsplek voor gesprekken en evenementen, zoals de presentatie van The Museum of Trance.’
Wat is The Museum of Trance?
‘Het is een project dat ik samen met Bastian Hagedorn heb opgezet. We noemen het de vierde Ghetto Biennale, die plaatsvond in november 2015 in Port-au-Prince op Tahiti. Het werk onderzoekt de geschiedenis van de elektronische trancemuziek in Duitsland en behandelt het als een exotische cultuur. Op Tahiti hebben we een eigenaardige museumachtige ruimte ontworpen die er onaf uitzag en die we in twee delen opsplitsten: een voor parafernalia en voodoovoorwerpen die we tentoonstelden op een etnografische manier en een ruimte die functioneerde als een dark trance-club.’
Je werk gaat vaak over de vroege jaren negentig. Waarom?
‘Ik zie 1992, het jaar van de aanslag en rellen in Rostock-Lichtenhagen en Mecklenburg-Vorpommern, als een belangrijk en vormend jaar voor mij en voor de Duitse samenleving. Zie ook het werk Where Were You in ’92? uit 2012. Het is een selectie foto’s, voornamelijk portretten, die gepresenteerd wordt als een mozaïek op de muur. Ik vroeg vrienden en collega’s om een foto te kiezen die hun staat van zijn in 1992 weergeeft.’
Ook je nieuwe project bij Kunsthuis SYB gaat in op een cultureel fenomeen uit die tijd.
‘Ja, in juni en juli neem ik deel aan het residencyprogramma van Kunsthuis SYB in Beetsterzwaag. Tijdens deze periode zal ik me bezighouden met Gabber Nation: een onderzoeksproject naar de oorsprong van de gabbercultuur in Nederland, met een nadruk op de huidige Friese scene. Gabber is een bijzondere subcultuur die voortkwam uit de hardcore- en technoclubs in Rotterdam in de late jaren tachtig en begin jaren negentig. Het heeft zijn eigen esthetiek en werd er soms ook van beschuldigd een politiek, nationalistisch karakter te hebben, wat echter niet bewezen is. Tijdens mijn residency nodig ik vijf kunstenaars uit. Met Merle Vorwald bereid ik Mapping Thunderdome voor, een scenografische installatie die de locatie van het eerste gabberravefeest weerspiegelt. Met Bastian Hogedorn maak ik Bass Drum Archive, een audio-archief waarin de geïsoleerde baslijntjes uit gabbernummers verzameld worden. Met Johannes Büttner werk ik aan Gabber Meeting Friesland dat volgt op de gabberbijeenkomst in juli. Met Tea Palmelund onderzoek ik op de sociale media het leven van gabberliefhebbers voor het project Hard Inside. En met Ekaterina Burlyga tenslotte onderzoek ik de Duitse gabberscene in Nordrhein-Westfalen voor het project Deutsch and Gabber.
Uit het Engels vertaald door Loes van Beuningen
Gabbernation
Henrike Naumann is.m. Ekaterina Burlyga, Johannes Büttner, Bastian Hagedorn, Tea Palmelund en Merle Vorwald
Kunsthuis SYB, Beetsterzwaag
15.6.2016 t/m 27.7.2016
Ory Dessau
is onafhankelijk curator en schrijver