metropolis m

‘Toen ik het Museum of American Art voor het eerst bezocht, ik meen in het voorjaar van 2005, besefte ik meteen dat dit geen gewoon museum was. Maar het duurde even voor ik besefte dat het eigenlijk helemaal geen kunstmuseum is. Natuurlijk, de voorwerpen die hier worden tentoongesteld hebben de traditionele kunstvormen (technieken), namelijk schilderijen en objecten, maar in dit geval zijn het geen kunstwerken. Alles wat het museum tentoonstelt gaat over kunst, met name over de ontwikkeling van de moderne canon zoals die vlak voor de Tweede Wereldoorlog werd geïnitieerd door het Museum of Modern Art, het MoMA, en de invloed daarvan na de oorlog. Aangezien het thema van het Museum of American Art het tot stand komen van het verhaal van de moderne kunst is, kwam ik tot de conclusie dat dit geen kunstmuseum kon zijn.’

‘Hoewel ik niet vanaf het allereerste begin bij het museum betrokken was, ben ik er de laatste jaren mee verbonden geraakt, in de eerste plaats omdat er bepaalde ideeën worden verwezenlijkt die mij ook aanspreken. Een daarvan is de vraag hoe je jezelf “buiten” het verhaal van de kunstgeschiedenis kunt positioneren. Het belangrijkste kenmerk van de geschiedenis is de uniciteit van de hoofdrolspelers: personen, objecten of gebeurtenissen. Vanuit een metastandpunt bezien, wordt de kunstgeschiedenis echter alleen maar een verhaal en worden al die unieke historische entiteiten getransformeerd tot karakters in dat verhaal, als de karakters in een toneelstuk. In die zin kunnen we ook Walter Benjamin opvatten als een van die personages. Het maakt niet uit wie zijn rol vervult.’

‘Als ik het goed heb begrepen, bestaat een deel van de permanente tentoonstelling in het MoAA uit artefacten die betrekking hebben op de periode na de Tweede Wereldoorlog en zijn ze afkomstig uit diverse belangrijke, reizende tentoonstellingen die door het MoMA zijn samengesteld, bijvoorbeeld Twelve American Contemporary Painters and Sculptors (1953) en The New American Painting (1958). Deze tentoonstellingen hebben een sleutelrol gespeeld bij de oprichting van het MoAA. Een van de zalen in het museum draagt daarom nog steeds de naam van Dorothy Miller. Een ander deel van het museum heeft betrekking op de vooroorlogse periode, op het ontstaan en de vroege geschiedenis van het Museum of Modern Art in New York. Het museum beschikt ook over verschillende collecties die verwijzen naar de reizende tentoonstellingen van het MoMA. Een van de meest recente aanwinsten van het museum is de collectie Kabinett der Abstrakten, de beroemde kamer voor abstracte kunst die El Lissitzky op uitnodiging van Alexander Dorner in 1928 in het Landesmuseum in Hannover inrichtte. Het museum bezit een “reconstructie” van het abstracte kabinet, dat in 1936 is verwoest door de nazi’s toen ze de leiding over het museum in Hannover overnamen, alsmede werken die het jaar daarna te zien waren op de tentoonstelling Entartete Kunst. De geschiedenis van het Kabinett der Abstrakten en het Landesmuseum heeft ook raakvlakken met Alfred Barr en het MoMA: alle werken van Malevich die nu in het MoMA hangen, zijn in 1935 vanuit het Landesmuseum naar New York overgebracht voor de tentoonstelling Cubism and Abstract Art en zijn sindsdien continu tentoongesteld.’

‘Voor zover ik weet zijn alle schilderijen in het Museum of American Art in enige vorm kopieën. Sommige kopieën zijn 1:1, andere zijn kleiner. Bij een kopie doet het formaat er niet toe. Het zijn geen unieke zaken, eerder symbolen. Een kleine kopie van een Motherwell heeft dezelfde betekenis als een grote kopie en kan net als elk ander symbool oneindig worden vermenigvuldigd zonder dat de betekenis ervan verandert.’

‘Instellingen als het MoAA bestaan in het heden, maar in elk heden vind je sporen van het verleden en een glimp van de toekomst. Voor mij staat vast dat het hele kunstdomein iets van het verleden is, dat alleen blijft voortbestaan als gevolg van een toestand van inertie, net zoals religie is blijven voortbestaan na de Verlichting. De kunstenaar behoort tot een achterhaalde categorie, zoals priester ten tijde van de opkomst van de natuurfilosofen. Er valt niets meer te zeggen in de ik-vorm die de meeste kunstenaars hanteren. Om zinvol bezig te zijn binnen het “nieuwe paradigma” zullen kunstmusea moeten veranderen. Voor zover ze blijven bestaan worden het een soort “tijdcapsules” waar mensen naartoe kunnen gaan om te zien wat kunst en kunstmusea waren. De voormalige kunstwerken zullen hier de status van specimen krijgen met dezelfde waarde en hetzelfde belang als alle andere artefacten (kopieën, objecten, boeken, catalogi, et cetera). De kunstwerken hier zullen alleen nog worden gewaardeerd door degenen die het kunsthistorische verhaal vertrouwen en nog “geloven” in kunst. Daarnaast gaan er nieuwe plekken ontstaan die gewijd zijn aan de herinnering aan bepaalde periodes van de kunstgeschiedenis, zonder een kunstwerk tentoon te stellen, zoals het Museum of American Art. Hier wordt de situatie omgekeerd die bijna honderd jaar geleden werd gecreëerd door de ‘readymade’. Bij de readymades is sprake van niet-kunstvoorwerpen die worden getransformeerd tot kunstvoorwerpen door hun context te veranderen, terwijl in het MoAA traditionele kunstvoorwerpen, zoals schilderijen, worden getransformeerd tot artefacten.’