metropolis m

Juul Hondius
Raam

Niet vaak worden zoveel woorden gebruikt om één werk een naam te geven: Leave Everything On This Side Of the Window To Us. De toon van de titel is lichtelijk arrogant. Juul Hondius (1970), die bij Quarantine Series in Amsterdam tentoonstelt, wijkt hiermee niet alleen af van zijn eigen modus, en de titels die hij zijn fotowerken de afgelopen jaren meegaf, als Man # 1 (1999), Auto (1999), Plastic (2001), Bus (2001), hij creëert ook verwachtingen bij zijn publiek: aan welke foto hangt dit gewicht?

Hondius deelde de lange smalle expositieruimte aan de Oostelijke Handelskade in tweeën: links is het wit en licht, aan de rechterkant lijkt het donker en zwart te zijn. Links is niets te zien, in feite. Ja, een muurtje dat haaks op de lengterichting is geplaatst, en waar je nog net overheen kunt kijken: erachter schijnt het felle licht van een tl of bouwlamp in je gezicht. Als je omloopt, zie je in het donkere gedeelte, ter rechterzijde van de scheidingswand, de foto die de tentoonstelling haar naam geeft. Ook hier is het schijnsel bijna verblindend, maar het is diffuser dit keer, afkomstig van de lichtbak waarin het werk wordt gepresenteerd. Het beeld vult een groot deel van de wand waarin het is ingebouwd. Met samengeknepen ogen schuifel je ernaar toe, dichterbij.

Een vrouw van Aziatische origine gekleed in een kraakhelder wit shirt, zit in een vliegtuig, voor het raampje. We zien haar van links, exact en profil, haar ogen gefixeerd op een punt buiten beeld, dat voor ons niet zichtbaar is. Op haar schoot zit een jongetje van een jaar of vier, haar zoontje? Hij heeft zich naar het raampje gedraaid, reikhalzend kijkt hij naar buiten. We zien de achterkant van zijn zwartharig keurig geknipte hoofd, het buitenlicht van boven de wolken maakt de rand van zijn flapoor bijna transparant. Zij houdt hem stevig vast, zelf blijft zij roerloos. Zij lijkt te zijn losgeweekt van haar omgeving. Niets kan haar in beweging brengen: niet de jongen, niet de stoel waarop zij zit, niet het vliegtuig, niet het uitzicht, niet haar bestemming. Waar gaat zij naartoe?

Hondius heeft een setting gecreëerd waarvan de afzonderlijke elementen een contradictoir totaalbeeld opleveren. Het buitenlandse uiterlijk van de vrouw en haar reisrichting, de richting waarin zij kijkt, naar links, wekken de suggestie dat zij een vluchtelinge is, op het vliegtuig is gezet, terug naar huis, asiel heeft aangevraagd zonder het te krijgen. Maar in niets lijkt zij op de Migrant Mother die Dorothea Lange in 1936 in Nipomo, Californië fotografeerde: deze vrouw is niet schmutzig maar goed verzorgd, welhaast steriel, en emotieloos, tegenover het van pijn vertrokken gezicht van de jonge moeder onderweg in het beeld van Lange.

Het decor is al even smetteloos. Hondius heeft er bovendien voor gezorgd dat de ovalen van het hoofd van de vrouw en het vliegtuigraam zich op een gelijke hoogte bevinden zodat het beeld ook compositorisch in evenwicht is. Gaat zij op vakantie misschien? Maar haar gespannen houding, de manier waarop zij haar zoontje omklemt, als om hem in te tomen, zijn enthousiasme aan banden te leggen: telkens weer geeft de foto zelf je een antwoord dat je aanvankelijke vraag naar het verhaal erachter weerlegt. Nooit wordt je vermoeden bevestigd.

Beelden bekend van media en reclame, reportages en documentaires, mengen zich bij het zien van deze foto, maar ook vakantiekiekjes en beelden uit je herinnering. De combinatie ervan geeft je het gevoel dat er ‘iets niet klopt’. Dit beeld wringt. Je wordt vastgehouden door het licht van de andere kant van het vliegtuigraam dat door de lichtbak en via de vergrote korrel van de foto verhevigd de ruimte instraalt. Het omgeeft het tweetal met een aura, zij is een ‘Regina Coeli’, een heerseres van het hemelrijk. Geïsoleerd is dit beeld een icoon, jij bent degene die haar vereert. En tegelijkertijd, als de vrouw een migrante is, dan ben je hier de voyeur van haar mogelijk leed.

In Leave Everything On This Side Of the Window To Us appelleert Hondius aan de overvloed aan beelden in ons dagelijks leven en de achteloosheid en het soms schrijnende gemak waarmee met die overvloed wordt omgesprongen. De hoogmoedige toon van de titel verwijst naar ons: ‘Us’, de toeschouwer die hier opnieuw een beeld consumeert. Hoe langer je kijkt, des te meer raak je van dit besef doordrongen.

En als je weg wilt gaan, nog even omloopt, naar de witte ruimte, naar wat de ‘achterkant’ van de foto is, zie je dat de bovenste hoek van het muurtje waarover je zojuist keek, op een zelfde manier is afgerond als het vliegtuigraam. En schaamtevol denk je aan wat je daar zag, aan de andere kant, aan de blik van de vrouw. En je komt tot de ontdekking dat zij gelijk had: er is niets.

Ilse van Rijn

Juul Hondius, Leave Everything On This Side Of the Window To UsQuarantine Series, Amsterdam

20 maart tot en met 25 april 2004

Ilse van Rijn

is kunsthistoricus

Recente artikelen