Mathematics
Mathematics: A Beautiful Elsewhere
Fondation Cartier, Parijs
Kunst en wiskunde worden beschouwd als tegenpolen, dus waarom zouden de beoefenaars van die disciplines samenwerken? De omvangrijke tentoonstelling Mathematics: A Beautiful Elsewhere gaat in op die vraag door wiskundigen te betrekken in de productie van kunst. Op de begane grond zijn kunstwerken te zien die door wiskundigen zijn gemaakt met hulp van kunstenaars; een verdieping lager zijn hun werkmethoden het onderwerp van de getoonde kunst. In plaats van de verschillen in benadering bij wiskundigen en kunstenaars weg te nemen, worden door deze scheiding juist de tegenstellingen benadrukt.
Met name de projecten van wiskundigen drijven de tegenstrijdigheden op de spits. Ze komen over als ongemakkelijke compromissen. Het audiovisuele environment The Library of Mysteries (2011) bijvoorbeeld, dat is bedacht door de wiskundige Misha Gromov en gerealiseerd met de hulp van filmmaker David Lynch, is een potpourri van tegenstrijdige esthetiek en stijlen. In een surrealistisch aandoende constructie van witte zuilen flitsen boeken en citaten van Aristoteles, Darwin, Schrödinger en Turing op een groot scherm veel te snel voorbij. Het geheel wordt overstemd door de sensuele klanken van Patti Smith, wat de zintuiglijke overbelasting alleen maar verergert. Zulke excessen blijven uit in de zaal ernaast. In deze ruimte, ook vormgegeven door Lynch, worden foto’s getoond die zijn genomen door de Planck-satelliet, die de door de oerknal veroorzaakte kosmische achtergrondstralingen registreert. Verderop worden bezoekers uitgenodigd om de beweegbare magnetische onderdelen van een gigantische Penrose-betegeling te ordenen, een patroon met buitengewone wiskundige kenmerken. De werken op deze verdieping verschillen niet veel van die in een wetenschapsmuseum – een indruk waaraan Patti Smiths stem, die monotoon een tekst over de vier mysteriën van de wereld voordraagt, behoorlijk aan bijdraagt.
De kunstwerken op de benedenverdieping komen dichter bij het doel van de tentoonstelling, om ‘het abstracte denken van wiskundigen om te zetten in een stimulerende ervaring voor de geest en de zintuigen.’ Hiroshi Sugimoto’s Surface of Revolution with Constant Negative Curvature (2011) is een aluminium sculptuur die de visuele tegenhanger vormt van de wiskundige formule op een nabij gelegen muur. Het langgerekte, taps toelopende uiteinde verbeeldt de samenkomst van twee curven die elkaar alleen in de oneindigheid bereiken. Omdat de sculptuur op een spiegel is geplaatst, strekt het zich in tegenovergestelde richting ook echt onmeetbaar uit. Zo krijgen zowel het idee van oneindigheid als van perfecte symmetrie (beiden belangrijk in wiskunde en kunst) een materiële vorm.
Het is positief dat de curatoren af hebben gezien van voor de hand liggende keuzes als Mario Merz en Marcel Duchamp, kunstenaars die geïnspireerd werden door de Bibonacci getallen, de niet-euclidische meetkunde, de vierde dimensie en het toeval. In plaats daarvan is gekozen om de creatieve aspecten van de wiskunde te onderzoeken. In The Joys of Math (2011), een serie interviews door de documentairemakers Raymond Depardon en Claudine Nougaret, geven negen gerenommeerde wiskundigen toelichting op hun specialismen alsof het kunst betreft. Sir Michael Atiyah merkt op dat wiskundigen net als kunstenaars zijn, omdat ze de wereld pogen te verklaren, en getaltheoreticus Don Zagier spreekt over de ontdekking van nieuwe waarheden en het gevoel van perfecte harmonie. Jean-Michel Alberola’s film over de wiskundige Cédric Villani concretiseert dit gevoel van ontdekkingen: het toont de gepassioneerde en tegelijk strenge bewegingen van Villani’s hand, bij het uitschrijven van vergelijkingen op een schoolbord. Het lijkt alsof de wiskundige een ingewikkelde choreografie opvoert. Zulke kunstwerken zinspelen op de overeenkomsten tussen de twee disciplines, waar de werken door de wiskundigen juist verschillen uitvergroten. Ze bieden inzicht in de creatieve denkkracht die beide disciplines drijft. Dat is een goede reden voor kunstenaars en wiskundigen om samen te werken.
Rahma Khazam, freelance kunstcriticus, Parijs
Rahma Khazam