Painting Forever!
Painting Forever!
Keilrahmen
Berlijn
Diverse instituten
18/09/2013 t/m 10/10/2013
Painting Forever! Biedt met vier tentoonstellingen tegenwicht aan de vluchtigheid van de dagelijkse stroom digitale beelden. Vier instellingen in Berlijn hebben als doel ons langer en meer gefocust te laten kijken, met Berlijnse schilderkunst als dankbaar onderwerp. De Berlinische Galerie doet dit met een kleurrijke totaalinstallatie van Franz Ackermann, waarin tentoonstellingsruimte, stedelijke omgeving en abstractie samenkomen.
In de Deutsche Bank Kunsthalle gaat het werk van drie jonge vrouwelijke kunstenaars (Antje Majewski, Katrin Plav?ak en Giovanna Sarti) een interessante relatie aan met de abstracte collageschilderijen van avant-gardist Jeanne Mammen. De Neue Nationalgalerie toont Martin Eder, Michael Kunze, Anselm Reyle en Thomas Scheibitz, wier monumentale werken zich ieder op een eigen manier verhouden tot kunst(historie) en kitsch.
In de tentoonstelling Keilrahmen in KW worden op het kleinste oppervlak de meeste kunstwerken getoond. De achterwand van de grote zaal biedt plaats aan de schilderijen van 74 hedendaagse kunstenaars, die allen in Berlijn wonen en werken of dit hebben gedaan. De werken hangen als in een negentiende-eeuwse salon. Keilrahmen kan worden gezien als een totaalinstallatie die de huidige artistieke productie van Berlijn in beeld brengt, met inachtneming van de rijke geschiedenis waar ze onderdeel van uitmaakt.
Hoewel de manier van presenteren duidelijk negentiende-eeuws is lijken de werken vooral in de twintigste-eeuw te wortelen: er zijn verwijzingen naar onder anderen Rothko, Matisse en Malevich, en titels als Dada Berlin (Marcus Weber), Meta-Kubismus (Nader Ahriman) en Black on Black (Willem de Rooij). De vernieuwers van de twintigste eeuw worden gepresenteerd in een traditioneel kader. Deze samenvoeging van stijlen werkt verrassend goed. De geschiedenis van de schilderkunst komt op de wand tot een hedendaagse synthese.
Ook in de catalogus wordt de historische inbedding duidelijk. Curator van de tentoonstelling Ellen Blumenstein zet in twintig stellingen het kader van de tentoonstelling uiteen. Haar tekst laat zich lezen als een actuele toepassing van de institutionele kritiek van de jaren zeventig. Haar verhaal doet denken aan het werk van Daniel Buren, die de schilderkunst reduceerde tot een visueel patroon (een outil visuel) om zo de omstandigheden waarin zij verkeerde te tonen. Met haar tekst en presentatie maakt Blumenstein het publiek eveneens bewust van de kaders van het medium en de ruimte, door aan te geven dat deze schilderkunst is gemaakt met oog voor haar context en daar ook kritisch op reflecteert.
Jörg Heiser plaatst de kritische zelfreflectie van de Berlijnse schilderkunst eveneens in een historisch kader, en stelt dat de Amerikaanse kunstcriticus Clement Greenberg de schilderkunst ooit onbewust de doodsteek gaf. Zijn medium-specifieke benadering bracht de kaders – en daarmee de eindigheid – van de schilderkunst in beeld. Heiser wijst er echter op dat Marcel Duchamp al eerder de strikte scheiding van disciplines onderuit had gehaald. De context van waaruit Greenberg de schilderkunst benaderde, was lang daarvoor al door Duchamp verlaten.
Na Duchamp, Greenberg en Buren hebben velen de beperkende kaders van het medium in beeld gebracht of bekritiseerd. Keilrahmen maakt dit tot onderwerp, met een verrassend hedendaagse tentoonstelling als resultaat. In KW wordt de beladen historie van de schilderkunst op verfrissende wijze neergezet. De tentoonstelling is namelijk geen nostalgische verheerlijking van de schilderkunst. Zij probeert niet krampachtig het belang van schilderkunst te bewijzen, maar toont juist op luchtige wijze haar eindigheid. In KW viert de schilderkunst haar eigen dood, om daarmee weer tot leven te komen.
Sanneke Huisman is kunsthistoricus en criticus en medewerker van LIMA
Sanneke Huisman