metropolis m

In het deze zomer verschenen essay Smooth City (Valiz 2023) schrijft achitectuurtheoreticus René Boer over het opvallende fenomeen dat wereldsteden steeds meer op elkaar zijn gaan lijken. Of het nu Dubai is, Hong Kong, New York, Londen of Milaan, het zijn overal dezelfde soort uniforme consumptieparadijzen. In al die wereldsteden woon je in hetzelfde soort dure appartementen, bezoek je dezelfde dure modewinkels, eet je in hetzelfde type restaurants met dezelfde menu’s, waarnaartoe je je begeeft door dezelfde soort van schoongeveegde straten. Overal bewaken camera’s het openbare leven, opdat er maar niks onoorbaars gebeurt. Mocht er onverhoopt iets ongewenst plaatsgrijpen, dan kan er direct worden ingegrepen. In de massaal nagevolgde eenheidscultuur is er is sprake van een algemeen uitbannen van het ongerijmde, afwijkende, niet-normale, onverkoopbare.

Boer, zelf een geboren en getogen Amsterdammer, ziet met lede ogen aan hoe ook zijn Amsterdam is gaan behoren tot de club van smooth cities. Er trekt een renovatiescherm door de grachtengordel en de omliggende wijken, die alles er doet uitzien alsof het gisteren gebouwd is, keurig gelakt en glanzend schoon. Zelfs De Wallen moeten er aan geloven. De burgemeester wil niets liever dan het red light district, dit laatste bastion van het lokale ongerijmde, naar een bedrijfspand aan de ring verplaatsen.

De monocultuur geldt niet alleen de inrichting van de steden, maar ook zijn bewoners. Alleen een bovenlaag kan zich de enorme kosten van het wonen in deze steden zich veroorloven. De locals wijken uit naar verder weg gelegen slaapsteden. Net al de kunstenaars en het kunstleven, dat zich begeeft naar de nieuwbouwwijken aan de rand. In hun oude werkruimtes vestigen zich creative agencies en andere meer lucratieve culturele beroepen.

In de smooth cities is alles gereguleerd. Zelfs het verzet, zoals momenteel te merken aan de protesten van extinction rebellion. Elke frictie wordt uitgebannen, want die verstoren de orde die de welvarende middenklasse graag voor zichzelf in stand houdt. Dat daarmee elke alternatieve levenswijze die afwijkt ook wordt uitgebannen, wordt voor lief genomen. Terwijl iedereen weet dat dit op den duur de teloorgang van het stedelijke inluidt, dat juist baat heeft bij frictie, queerness, de instroom van het vreemde, onverwachte en veranderlijke.

In dit nummer zoomen we juist op dit soort frictie in. Van de queer spaces die Bas Hendrickx, de rap battles van Stan Douglas en Gabriel Lester, sombere Zwarte choreografie van Cherish Menzo tot de cultuur van de straat van LaHorde, Sara Sadik en Samueall Ross. We gaan op zoek naar wat Boer momenten en plaatsen van porositeit noemt, waar het pantser van de smooth city zwakke plekken vertoont en heel kleine stroompjes van het afwijkende toelaat.