Roman Wolgin
Roman Wolgin
Ik ken het werk van Roman Wolgin (Moskou,1971) van de Rijksakademie, waar hij eind vorig jaar vertrok. Tijdens de laatste Open Ateliers exposeerde hij kleurige, losjes geschilderde, intieme portretten van onder meer Russisch-orthodoxe monniken met lange baarden en rijk gedecoreerde gewaden. Behalve de Russisch-orthodoxe monniken herinner ik me een portret van twee kinderen tegen een bosachtige achtergrond, waarop met rode, druiperige letters geschreven stond: ‘I like little Colombian children’, en een ander schilderij dat bijna geheel bestond uit een zin die over het hele beeldvlak van het doek is geschilderd: ‘From now on we will wace an unrelenting war of purification against the last elements of our culture’. Wat met name opviel in dat werk was de vreemde tegenstelling in onderwerpskeuze en sommige eigenwijze beelduitsneden. Als je weet dat Wolgins vader staatskunstenaar was en na de val van de USSR Russisch-orthodox monnik werd, ga je deze werken beter begrijpen. Er tekent zich het beeld af van een schilder die worstelt met het beeld van een Rusland met traditionele, religieuze normen en waarden enerzijds, en een donker Rusland anderzijds, waar corruptie, kapitalisme en kindermisbruik ook deel van uitmaken. Deze spagaat, misschien wel de verwondering hierover, lijkt Wolgin te willen schilderen. Maar hij doet dat, in die schilderijen althans, op een manier die de toeschouwer verleidt dankzij de intieme, fijne en virtuoze schildertechniek.
Hoe anders is zijn meest recente werk! Toen ik onlangs bij Galerie Diane Stigter binnenliep voor Wolgins nieuwste presentatie Misunderstanding II, dacht ik even bij de verkeerde te zijn terechtgekomen. Het eerste dat opviel was een wandvullende een graffiti met gitzwarte dennenbomen. De rest van de ruimte was gevuld met heftige, pasteus geschilderde zwart-wit schilderijen, vol met swastika’s, ss-tekens en doodshoofden. Op de achtergrond was een donkere, melancholische mannenstem te horen die een Russisch, communistisch vrijheidslied ten gehore bracht. De sombere muzikant was te zien op twee tv-schermen die op de grond stonden. Diana Stigter zette de video speciaal aan en op een gegeven moment ook weer uit, want je kon dit door merg en been snijdende en zich voortdurend herhalende geweeklaag, niet lang achter elkaar aanhoren.
Wolgin genoot een oerdegelijke, klassieke kunstopleiding in Rusland, gevolgd door een opleiding aan de KABK in Den Haag. Die virtuoze schildertechniek zou hij te danken hebben aan zijn klassieke scholing. Is Misunderstanding II te begrijpen als een recalcitrant statement om voorgoed te breken met zijn klassieke scholing? Ik moest even denken aan het werk van Armen Eloyan, een andere ex-Rijksakademie student afkomstig uit Armenië, die in zijn overwegend donkere schilderijen en portretten even kwistig strooit met aanstootgevende en beladen nazi-symbolen.
Toch is het verschil tussen beiden groot. Want waar Eloyans schildertechiek plat en grof is, blijft Wolgin, ook in deze ruw geschilderde en schijnbaar aanstootgevende grimmige, zwart-witte tirade waarin hij bijbelse motieven achteloos combineert met nazi-symboliek, een virtuoze schilder van het kaliber Anselm Kiefer of Armando. Een schilderij met een hakenkruis omringd door vier doodskoppen is niet zomaar een schilderij maar een vibrerende, van het doek af spattende verfmassa. Op een schilderij is de bijbelse vrouw Judith afgebeeld, naakt op de grond liggend. Haar ene arm rust op een stapel doodshoofden, onder haar andere arm is de tronie van een zwarte wolf of donker monsterlijk wezen te zien. Haar nagels zijn zo lang en scherp dat ze in je ogen lijken te priemen en ze draagt netkousen die vertaald zijn in een fijnmazig netwerk van dikke, pasteuze verfdraden die zich om haar benen spinnen. En kruipt er nu een worm uit haar mond of is dat een verleidelijk likkende tong? Op een ander schilderij houdt een vrouw in nazi-outfit een afgehakt hoofd in de hand, weer elders verschijnt de dood zelf in de vorm van een ijzingwekkend geschilderde versie van Magere Hein. Op een enkel schilderij komen de vreemde beelduitsneden weer terug: een hoek van een pakje Marlboro als hoofdmotief. Vanwege de close-up wordt het bijna een volledig abstract beeld.
Deze serie schilderijen zijn zijn persoonlijke verbeelding van het kwaad, vertelt Diana Stigter. Tegelijkertijd zijn de talloze schedels en skeletten te lezen als een commentaar op de nu zo populaire gothic-art. De nazi-symboliek is een voortvloeisel van de nieuwe omgeving waar hij zich sinds enkele maanden gevestigd heeft, Berlijn. Maar de relatie met Rusland blijft onmiskenbaar aanwezig. De motieven uit Wolgins schilderijen blijken afkomstig van de tatoeages van Russische gevangenen waarvan Wolgin op internet gedetailleerde afbeeldingen vond. De esthetiek van de gevangeniswereld, noemt hij het zelf. Hieruit blijkt dat Wolgins fascinatie of thematiek minder veranderd is dan in eerste instantie even leek. Ook in Misunderstanding II staat de rauwe, grimmige, donkere kant van het hedendaagse Rusland centraal en wat in eerste instantie lijkt op een bijna aanstootgevende overdrijving van motieven, blijkt gestoeld op een bestaande beeldtaal en -symboliek uit de onderwereld. Hoe dan ook: iemand die op zo’n volstrekt overtuigende manier een stijlbreuk weet neer te zetten en zo kan schilderen als Wolgin, het kan niet anders of daar gaan we meer van horen.
Ingrid Commandeur