metropolis m

Ik geef het toe, bij het zien van het werk van Jacqueline Forzelius wist ik niet meteen zeker of je het serieus moest nemen. In haar video’s, teksten en performances geeft ze uitleg, houdt ze toespraken en vertelt ze verhalen die kant nog wal raken. En toch blijven ze hangen in het hoofd. Deze zomer rondt de Zweedse Forzelius (1982) haar werkperiode af aan het Piet Zwart Institute in Rotterdam. Ze studeerde aanvankelijk aan de kunstacademie in het Noorse Bergen en werd daar door oud-Piet Zwart directeur Anke Bangma uitgenodigd om zich aan te melden voor de masteropleiding in Rotterdam. De afgelopen twee jaar heeft haar werk een snelle ontwikkeling doorgemaakt binnen een oeuvre waarin taal en narrativiteit een grote rol spelen.

In haar recente werk wordt de hoofdrol gespeeld door haar alter ego Patsy The Wig. Something That Matters (2008) is een installatie. Een vitrine met een stuk blauwe klei staat voor een muur waarop een gekopieerde pagina hangt uit een boek van de psychoanalyticus R.D. Laing. Op een monitor is een videobeeld te zien van een jonge vrouw; ze staat voor een sokkel met daarop een stuk blauwe klei. Ze heeft een wat goedkoop ogende pruik opgezet en een naambordje opgespeld met een onbekend symbool, wat haar de uitstraling van een medewerker van een bedrijf geeft. Ze spreekt namens ‘The Community’, en ze is ‘set up by the management to put the machinery in motion’, zoals de ondertitel van een aantal video’s luidt. Ze zegt dat ze ons wil uitleggen hoe we anderen ervan kunnen overtuigen dat iets voor ons van belang is. Ter illustratie geeft ze het stuk klei wat uitsteeksels om ‘het een goede en geïnteresseerde kant te geven’ en een gat in verband met ‘diepgang’. Opletten bij het absurdistische betoog heeft geen zin, en zelf lijkt ze haar verhaal ook niet helemaal te kunnen volgen. Ze blikt af en toe schalks lachend in de camera. Na een aantal minuten vindt ze het welletjes en sluit ze haar instructie af.

De Schotse psychoanalyticus R.D. Laing werd in de jaren zeventig beroemd (en berucht) met zijn argumentatie dat het verwarde gedrag en de onsamenhangende spraak van geesteszieken begrepen moet worden als een poging om ongerustheid over bepaalde situaties uit te drukken. Een psychotische periode vatte hij op als een zoektocht waarvan de reiziger wijzer kon terugkeren. Forzelius houdt ervan om in haar werk te vertrekken vanuit bekende situaties, zoals een toespraak of een telefoongesprek, om vervolgens tekst en beeld te fragmenteren tot de verwarring compleet wordt. Haar teksten hebben vaak de vorm van scripts, de tekeningen worden storyboards en Forzelius draagt pruiken in haar video’s. Alles wordt ingezet om afstand te nemen van de realiteit, om ergens anders te geraken. Het werk laat zich lezen als een metafoor voor de hedendaagse maatschappij als een wankele constructie gebaseerd op formele afspraken over de betekenis van woorden en daden. Maar in het werk schuilt ook een aanstekelijk appèl op het publiek, om te breken met de conventies, om het scenario van Patsy te volgen en samen met haar op te gaan in een nieuwe, zelf gecreëerde werkelijkheid.

In de video The Community says 1…2…3…image! wordt een afbeelding verklaard. Het plaatje lijkt op een tijdschriftreclame van een vliegtuigmaatschappij. Maar Patsy The Wig heeft het over hele andere dingen. Ze praat over de mooie kleuren, over objecten waar ze de functie niet van kent en over mensen zonder hoofd. Tot slot leest ze zorgvuldig de ‘belangrijke informatie’ in de rechterbovenhoek van de advertentie voor: ‘Dreams, Come, True, Punt’.

Werk van Jacqueline Forzelius is van 9 juli t/m 24 augustus 2008 te zien in de tentoonstelling My Travels With Barry van het Piet Zwart Institute in TENT., Rotterdam. www.forzajax.tk