Telestreet
Tactische televisie in Italië
Telestreet opereert tussen de legale en technologische mazen van het Italiaanse medialandschap.
Als medium bezit televisie een onmiddellijke toegankelijkheid die niet eens een conventionele geletterdheid veronderstelt.
Als Telestreet en alle andere tactische media hun karakteristieke ‘beet’ willen behouden, dan moeten strijdbaarheid, activisme en expressivisme alledrie aanwezig zijn.
Italië is traditioneel een broedplaats van media-activisme en alternatieve televisie. Micro-broadcasting is de nieuwste golf, ook wel Telestreet genoemd. Het bereik blijft beperkt tot wat straten, maar het effect en zijn betekenis lijkt veel groter. Niet voor niets zijn de autoriteiten erop gebrand deze televisiepiraten het leven zuur te maken.
Telestreet 1, de meest recente beweging in de rijke geschiedenis van het Italiaanse media-activisme, bestaat uit semi-legale microtelevisiestations. Het betreft makers van straattelevisie die om hun programma’s te verspreiden kleine zenders gebruiken, vaak met een bereik van niet meer dan een paar huizenblokken. Zij zenden van alles uit, van hun eigen lokale nieuwsprogramma’s tot aan commerciële satellietprogramma’s (zoals grote voetbalwedstrijden) die ze zelf oppikken en via de telestreetnetwerken doorgeven. Telestreet opereert tussen de legale en technologische mazen van het Italiaanse medialandschap. Ze kraken de schaduwen en witte plekken van de officiële uitzendorganisaties. Telestreet herovert de socialiserende macht van televisie.
Als medium bezit televisie een onmiddellijke toegankelijkheid die niet eens een conventionele geletterdheid veronderstelt. De onmiddellijke, expressieve kracht van televisie, stelt Telestreet in staat om veel meer mensen aan te spreken dan enkel een handjevol politieke activisten en hacktivisten. Ondanks de schijnbare terugkeer naar de tactieken van de televisiepiraten uit de jaren tachtig is Telestreet een complexe en interessante hybride beweging. Hun manifest verklaart: ‘ Televisie moet beschouwd worden als een nieuwe prothese en een extensie van het net, maar we moeten vermijden een alternatief mediagetto te vormen, daarom moet de het net in horizontale zin verbonden worden met de socialiserende macht van televisie.’
Er wordt gezegd dat Orfeo TV uit Bologna de bal aan het rollen heeft gebracht toen ze in 2002 begonnen uit te zenden, een paar blokken verwijderd van de plek waar het legendarische Radio Alice gevestigd was. Ze werden gezien als de bastaardkinderen van Radio Alice. Wat in Bologna met een paar zenders begon, werd al snel gevolgd door een heel netwerk van websites. Ze zijn nu verbonden met andere Italiaanse micro-broadcasters zoals no-war TV, urban TV en global TV. Het Telestreet-fenomeen kan beschouwd worden als een nieuwe loot aan de boom van de Italiaanse autonome beweging van de jaren zestig en zeventig, die de wraak van zowel rechts als van de Italiaanse communistische partij over zich afriep omdat zij verlangen en vrije expressie boven marktwerking en partijdiscipline stelde.
De eerste ontmoeting van Telestreet (Eterea 1) werd in 2002 in Bologna gehouden. Op dat moment bestond het netwerk nog maar uit twee of drie nodes. Toen werd Telestreet opgericht, niet als platform maar als een politieke campagne. Twee jaar later is een klein netwerk van interventies uitgegroeid tot een katalysator voor verzet. Nu zijn er meer dan honderd nodes actief (het aantal schommelt per dag) verspreid over de hele lengte en breedte van Italië.
De meeste recente ontmoeting van Telestreet (Eterea 2) was nodig om de vragen te beantwoorden die met de groei van het netwerk steeds urgenter waren geworden. De snelle groei was namelijk gepaard gegaan met een grote diversiteit en het was de vraag of er nog wel een gemeenschappelijke strategie mogelijk zou zijn. Dit werd nog versterkt door het aannemen van de Gasparri-wet (Gasparri is de Italiaanse minister van communicatie) waardoor Berlusconi in staat is om zijn dominantie van het Italiaanse medialandschap te consolideren. Het aannemen van die wet heeft veel Italianen de indruk gegeven dat ze te maken hebben met een politiek noodgeval zonder weerga.
De keuze voor het kleine kustplaatsje Senigallia was gezien het feit dat dit een bepalend moment was verrassend voor zowel Telestreet als de Italiaanse politiek. Het militante deel van Telestreet was het er niet mee eens en vocht tevens de vastgestelde agenda aan. Zij vonden dat de bijeenkomst hoger zou moeten mikken en zich exclusief zou moeten richten op het mobiliseren van het verzet tegen het regime van Berlusconi. Er was echter een goede reden om de bijeenkomst in Senigallia te houden, namelijk Senigallia’s eigen Telestreetstation Disco Volante.
Kanaal 52
Niets in de studio van Disco Volante doet denken aan radicale mediacultuur. De televisiestudio met al haar techniek is comfortabel ingebed tussen verfblikken en gereedschap voor houtbewerking die je in elk kunstenaarsatelier kunt vinden. De directeur Enea (het gaat in dit geval niet om een collectief) vertelt me dat Disco Volante niets van doen heeft met kunst als therapie en niets met commmunity-kunst. Het is niets meer en niets minder dan een plek die open staat voor mensen met een handicap om gezamenlijk aan een goed leven te werken door kunst te maken in een prettige omgeving. Dat dit gecombineerd wordt met een semi-legaal tv-station dat ontspannen expressionisme mixt met een militante campagne voor de rechten van gehandicapten, is zowel een feit als een toepasselijk toeval. Het is moeilijk om de sfeer van energieke gastvrijheid in deze studio te beschrijven.
Verrassend genoeg was Disco Volante het eerste Telestreetstation dat door het ministerie van communicatie met geweld gedwongen uit de lucht werd gehaald. Waarom werd uitgerekend een zender die zich richt op de rechten van gehandicapten door het ministerie als testcase uitgekozen voor het aanpakken van Telestreet? De verklaring is dat deze zender niet alleen door het lokale bestuur van Senigallia getolereerd werd, nee, ze werd er actief door ondersteund. Het uit de lucht halen van de zender was niet alleen een strijd tussen Telestreet en het ministerie maar ook tussen het lokale bestuur en de nationale regering.
De keuze voor Senigallia bood de mogelijkheid om de wet rechtstreeks uit te dagen door op kanaal 52, de frequentie van Disco Volante, de activiteiten van de bijeenkomst uit te zenden. De bijeenkomst werd vrijwel vanaf het begin uitgezonden, maar al aan het einde van de eerste middag waren er geruchten dat de politie probeerde de bron van de uitzendingen te traceren. Wat te doen? De uitzendingen gingen zonder onderbreking door. Later datzelfde weekend, op zondagavond, zag ik tot mijn verbazing dat het nationale televisienieuws maar liefst vijf minuten uittrok om deze kleine actie in Senigallia en de Telestreetbijeenkomst te belichten. De Italiaanse media-activisten hebben weliswaar gelijk als ze zeggen dat ze onder een mediadictatuur leven, maar hun werk is zichtbaarder en heeft meer effect dan het media-activisme in de rest van Europa. In Noord-Europa leven we onder de dictatuur van de onverschilligheid.
Militanten, activisten, expressivisten
De argumenten die gehanteerd worden in de strijd van Telestreet zijn een goed voorbeeld van de verhouding tussen de drie categorieën of richtingen van de tactiek: militante strijdbaarheid, activisme en expressivisme. Ik geef hier een ruwe definitie van alledrie.
Militante strijdbaarheid: militanten zijn voor directe actie, voor maximale zichtbaarheid en spelen om de hoogst mogelijke inzet. Volgens de militanten mag de nadruk op micromedia niet mag leiden tot irrelevanie micropolitiek.
Volgens activisten zijn micro-uitzendingen en micropolitiek juist verre van ineffectief, ze hebben een virale kracht en kunnen uiteindelijk belangrijker zijn dan een direct engagement met het spektakel van de nationale politiek en de grote media. Microacties in de media kunnen zich vermenigvuldigen, onzichtbaar voor de radar van de machtigen, en worden alleen opgemerkt wanneer ze te sterk zijn geworden om nog de kop in te drukken. Onder zulke langlopende gesitueerde initiatieven valt ook Disco Volante dat een nieuw soort lokale verbondenheid voortbrengt. Deze praktijk is minder heroïsch dan die van de militanten, maar ze engageert zich op een inspirerende manier met de strijd van alledag en het dagelijks leven.
Expressivisme wordt ook wel eens wat armoedig ‘cultuurpolitiek’ genoemd en soms ‘kunst’. Het kan over kunst gaan, maar het is ook meer dan kunst. Expressivisme is niet enkel machtspolitiek (die gaat over soevereiniteit) maar ook taalpolitiek. Het is de macht van taal om werelden voort te brengen en vorm te geven, werelden waarvan de vormen weigeren om zich van tevoren vast te laten leggen. Het gaat dan om taal in de breedste zin, het betreft ook experimentele kunst, uitvindingen en technologie. Expressivistische politiek is gebaseerd op ons bewustzijn dat in een contingente wereld betekenis afhangt van de macht om onszelf uit te drukken.
Het grootste gevaar voor Telestreet is dat ze splijt langs de breuklijnen van deze richtingen. Als Telestreet en alle andere tactische media hun karakteristieke ‘beet’ willen behouden, dan moeten strijdbaarheid, activisme en expressivisme alledrie aanwezig zijn om niet alledrie verloren te gaan. In elk van de gevallen van Telestreet zullen een of twee van de modaliteiten overheersen, maar alleen door ze alledrie te behouden, in verschillende orkestraties, kunnen we het ontstaan zien van werkelijke differentie, effectiviteit en vrijheid.
Wat de meningsverschillen in de Telestreetbeweging ook mogen zijn, er heerst consensus over het feit dat ze moet groeien. Sommige stemmen pleiten voor een eigen nationale frequentie, anderen willen liever de lokale autonomie behouden, waarbij elke Telestreetzender groeit dankzij het netwerk en het onderling delen van inhoud. Telestreetzenders ontstaan inmiddels ook in Nederland3, Zwitserland en meest recentelijk onder de naam TV-Piquetera in Argentinië.
Het Italiaanse Telestreet werkt omdat het is ingebed in een lokale geschiedenis maar het blijkt ook in staat te zijn tot het inspireren van gelijksoortige initiatieven elders. De manier waarop dit plaatsvindt, stelt ons in staat om nieuwe gesitueerde grootstedelijke tactieken te herkennen. Dankzij het leggen van verbindingen tussen de verschillen en over de verschillen heen, zien we, in plaats van de fantasie van het verdwijnen van de culturele grenzen, de opkomst van een lokale organisatie van een global sense of place.
David Garcia
