metropolis m

Je danste als een robot, opzwepen was het doel. Je deed alsof je het verkeer regelde maar naaide iedereen op. De politie had er de handen vol mee. Er was niks tegen ons te doen. We hadden enorme vette kuiven, zo stijf van de haarlak dat je er mee in windkracht tien kon hangen, sans problème. Het was een enorme adrenalinekick, de muziek, de kleren, het dansen, het lak aan alles. Je-m’en-foutisten waren we.

Ik herinner me dat ik een paar jaar eerder met mijn vader door de lokale winkelstraat liep, boodschappen doen vermoed ik. We passeerden een aantal new beatfans. Ik was én bang voor de vervaarlijk uitziende types én hyper gefascineerd. Mijn vader legde uit dat ze van een nieuw soort muziek houden die in België is begonnen: new beat. Wow. This is the sound of C van de Confetti’s (1989) was ineens overal, fluitjes (ha! wij zouden wel eens bepalen wat niet mocht), korte broeken en grote legerschoenen, buttons, zo veel buttons, en de smileys. Acid. Dat was het.

Een paar jaar later gaf ik een spreekbeurt over house, de muziek die sterk beïnvloed was door new beat. Ik interviewde mijn babysitter, die house-dj is (en nu een hele chique cocktailbar in Londen runt), en een van zijn vriendinnen, een droevig meisje weggestopt in een flat, dat alleen in het weekend tot leven komt. Op haar bed ligt haar grote liefde, die helaas, zo vertelt ze, geen relatie wil omdat het leven met house en XTC dat niet toelaat. Eigenlijk laten house en XTC alleen house en XTC toe. Aan de babysitter vroeg ik of het feesten egoïstisch maakt. Hij vertelde dat hij wel eens had meegemaakt dat iemand van een balkon naar beneden viel en dat daar niemand op reageerde. Zolang je meedanst en tript, is er geen grotere en hechtere familie dan de XTC-familie. Maar je moet niet vallen.

Een groep vrienden reed met de auto naar een Oost-Europees land dat net bevrijd was van het communisme en waar toen het eerste housefeest gehouden mocht worden, in een kraakpand, zoals het hoort. Drie dagen in de auto. Maar je moest er bij zijn. Democratie is niet iets van de stembus, maar ligt besloten in het recht op house, XTC en feesten. Met een illegaal housefeest in een kraakpand was je pas echt bevrijd. De Confetti’s scoren in 1989 nog een wereldhit: C In China. In een militaristische parodie zingt de aanvoerder: ‘I wanna dance to the new beat’. Het koor vraagt: ‘On the rice field?’. ‘Oh no. In Hong Kong’, is zijn antwoord.

Iedereen studeerde nog, of zat nog op school. Wie studeerde zat op de academie. Mode, beeldende kunst, animatie of design. Kunst en house kwamen vaak samen, ook in het werk en leven van kunstenaar Peter Giele die onder andere galerie Aorta, discotheek RoXY en tentoonstellingsruimte W139 opzette. Naar RoXY gingen we overigens nooit, het deurbeleid was te streng en de dresscode niet te evenaren. De revolutie van RoXY, en wat die allemaal voor de tegencultuur betekend heeft, is er voor mij een van horen zeggen.

De smileys droegen we niet meer en de kistjes en korte jeans evenmin. We droegen roze, nylon en alles wat maar snoepkleuren had. Geshopt bij Walter van Beirendonck en bij Eddy Wally. Die laatste kwam op een gegeven moment optreden in de club waar we van donderdag tot maandag waren. Travestie. Sommigen van ons werkten soms bij Van Beirendonck, als er iets af moest net voor een show, of liep mee als model. In Parijs. Meestal was je dan wel op tijd terug om ‘s maandags weer naar school te gaan. Soms had je nog een doorzichtige plastic broek aan van Van Beirendonck. Ongeduldig wachtte je tot het weer donderdag was en het weekend weer kon beginnen.

Maar toen ging de glans eraf. Een keerpunt was een vriend, een goede modeontwerper met te weinig aandacht voor zijn vak, die uit de auto hing, overgaf, de pil eruit viste en die opnieuw doorslikte. Een andere kennis ging voor het zwaardere spul. Een vriendin ging werken in een zogenaamde ‘uitzuipbar’ waar je geld verdient door dronken feestgangers dure drankjes te verkopen. Wat begon als iets dat aandeed als een vrijheidsbeweging, als iets wat echt van ons was, waar geen andere generatie aanspraak op kon maken, sloeg om in iets commercieels, iets van iedereen. Het klinkt nu heel naïef, maar we waren er echt van overtuigd dat er wereldvrede zou zijn als iedereen op house zou dansen. De naastenliefde die we voelden was ongekend. Niet voor niets werd de acidbeweging eind jaren tachtig in Engeland de Second Summer of Love genoemd. Achteraf kun je stellen dat ons denken gedrogeerd was, onder invloed van de XTC. Simon Reynolds beschreef het droog maar treffend in zijn klassieker Energy Flash uit 1998. MDMA (de werkzame stof in XTC) maakt euforisch en onvermoeibaar, en creëert een gevoel van empathie en inzicht. Nieuwe generaties gaven er een andere draai aan, de pillen werden gemener, de sfeer ook. De illegale feesten werden niet langer gedoogd en de ‘free party culture’ werd gedwongen commercieel en gereguleerd. Dj Dave Haslam zou in 2003, terugkijkend op de periode, noteren: ‘In 1988, Ecstasy was a secret, now it’s a cliché’.

Nav Haq, curator bij het M HKA in Antwerpen, maakt de eerste grote tentoonstelling over ravemuziek en -cultuur precies omdat het de laatste Europese jeugdbeweging was die werkelijk vrij en autonoom was. Rave als cultureel fenomeen is redelijk onderbelicht gebleven en zeker niet zo salonfähig als punk. Voor Haq is rave een casestudy voor een autonome, creatieve beweging en de vraag is wat wij daar nu, maar vooral wat jongeren daar nu, van kunnen leren. De (late) jaren tachtig waren financieel geen makkelijke tijden. Met de start van het neoliberalisme veranderde de relatie tussen de staat en de burger en de meeste mensen, op de nieuwe sociale klasse van de yuppies na, profiteerden hier niet van. Het was ook een tijd van conformisme, het was in om volwassen te zijn, materieel succes was belangrijk. En dan opent zich een derde ruimte rond de energie van een nieuw soort muziek. Een autonome ruimte. Haq vertelt dat we nu ook weer klem zitten tussen staat en markt en ons afvragen hoe en waar we ruimte voor autonomie kunnen vrijmaken.

In het M HKA is werk van 21 kunstenaars te zien die uit deze scene voortkwamen en er door beïnvloed zijn zoals Cory Arcangel, Jeremy Deller, Rineke Dijkstra, Aleksandra Domanović, Sergey Shutov, Mark Leckey en Matt Stokes. Maar ook werk van modeontwerper Walter Van Beirendonck, tijdschriften en tv-opnames die de morele paniek en het criminaliseren van house tonen. Er komt ook een boek uit bij de tentoonstelling, eerder een reader dan een catalogus, met essays, interviews, kunstenaarsbijdragen en een index van dertig termen.

Ik zit naar oude foto’s te kijken op het internet van housefeesten eind jaren tachtig en begin jaren negentig. Mensen zijn soms zichtbaar blij, maar eigenlijk staan ze vooral met zichzelf te dansen. Je kon je dan vanbinnen misschien wel enorm sociaal en empathisch voelen, dat uitte zich nog niet meteen in sociaal of empathisch gedrag. Je wilde gewoon zo lang mogelijk in dat blije MDMA-gevoel verblijven. Dat egoïsme en die eigenliefde zijn emblematisch voor destijds, maar op een bepaalde manier is het ook weer helemaal van nu.