metropolis m

Warhol home cinema

Toen Andy Warhol in 1972 besliste om al zijn experimentele films uit de jaren zestig uit de roulatie te halen, sloot hij het belangrijkste hoofdstuk uit zijn carrière definitief af: de gloriejaren van de Silver Factory, zijn legendarische studio in New York. Vervolgens lagen de films in kelders en kasten te vergaan tot het Whitney Museum of American Art in New York de kunstenaar in 1982 wist over te halen zijn filmarchief aan het museum over te dragen. Daarmee begon het lange project om Warhols films te catalogiseren en te restaureren, een mammoetonderneming die door de enorme massa materiaal (meer dan vierduizend filmrollen) nog steeds niet is voltooid. Toch zijn de meest belangrijke films inmiddels gerestaureerd en (beperkt) voor vertoning beschikbaar. Mondjesmaat sijpelen deze werken ook door naar de nieuwe media. In Europa worden de films van Warhol op dvd uitgegeven door het Italiaanse label RaroVideo.

RaroVideo specialiseert zich in undergroundfilms. Met Warhol voegen ze nu een echt paradepaardje aan hun collectie toe. Maar wie Warhol distribueert, moet keuzes maken want er zijn immers letterlijk dozijnen titels beschikbaar. Men kiest dan ook het best de topstukken uit. Recentelijk werd het beruchte Vinyl (1965) uitgebracht, gekoppeld aan The Velvet Underground & Nico (1966), de registratie van Warhols rockgroep die een uur lang improviseert in de Factory. Waar deze ‘concertfilm’ vooral een fascinerend tijdsdocument is, wordt met Vinyl echter een mythische film op het beeldscherm losgelaten. Vinyl was de eerste verfilming van Anthony Burgess’ roman A Clockwork Orange, en hoewel Warhol en zijn scenarist Ronald Tavel het boek slechts als een aanzet gebruikten, is het resultaat veel indringender dan het hypocriete brouwsel dat Kubrick later zou produceren. Vinyl is loeihard: we zien hoe een jeugdige delinquent (gespeeld door Gerard Malanga, Warhols assistent) een jonge student overvalt en daarna als straf aan een aversietherapie wordt onderworpen. Wat volgt, is een formidabel sm-ritueel waarbij Malanga in elkaar wordt geslagen, vastgebonden en een masker krijgt opgezet. Uiteindelijk wordt hij gedwongen om poppers te snuiven tot hij zo high is dat hij catatonisch in elkaar zakt terwijl Warhol opzwepende popdeuntjes door de Factory laat knallen.

Vinyl bevat veel karakteristieke Warhol-elementen: een minimale plot, gekunstelde vertolkingen (de acteurs lezen hun tekst af van borden die buiten beeld staan opgesteld) en een perfect gecomponeerd beeld (in tegenstelling tot de populaire maar onjuiste mythe dat Warhol een slordig filmmaker was). Het beeld zit volgepropt met informatie, zodat je het geheel onmogelijk in één keer kunt overzien. Tegelijk met het ‘verhaal’ dat zich op de voorgrond afspeelt, voltrekt zich op de halfduistere achtergrond een tweede sm-sessie, staat linksachter de beroemde spiegelbal van de Factory te fonkelen en zit rechts vooraan Warhols legendarische ‘superster’ Edie Sedgwick pontificaal in beeld zonder een woord te zeggen. De digitale versie van de film is van superieure kwaliteit en brengt daardoor de rijke zwart-witschakeringen weergaloos in beeld. Terwijl de camera amper beweegt, begint je oog rusteloos over het beeld te dwalen, aangetrokken door steeds nieuwe details.

Deze dvd is echter niet de enige waarmee RaroVideo Warhol als filmmaker uitlicht. Vorig jaar bracht het label achtereenvolgens een fraaie dvd-box uit met Flesh (1968), Trash (1969) en Heat (1971), de gevierde Joe Dallesandro-trilogie die door Paul Morrissey werd geregisseerd maar door Warhol geproduceerd; een dubbel-dvd met The Chelsea Girls (1966), Warhols belangrijkste film in luxueus breedbeeld (de film hanteert dubbele projectie), en een collectie met vier zogenaamde silent movies, waarop men achtereenvolgens Kiss (1963), Mario Banana (1964), een segment uit het extreem minimalistische Empire (1964, een acht uur durende statische opname van het Empire State Building) en Blow Job (1964) terugvindt. Blow Job is de veelbesproken halfuur durende pijpbeurt waarbij de camera koppig op het gezicht van de gepijpte jongeman gericht blijft terwijl de ‘echte’ actie zich een meter onder het beeld afspeelt.

De release van deze dvd’s is een belangrijk evenement, want deze films zijn bijna stuk voor stuk sleutelwerken uit de avant-gardecinema van de twintigste eeuw. En buiten een aantal beperkte vertoningen op rondreizende Warhol-exposities heeft niemand ze de afgelopen dertig jaar gezien. Wanneer deze schijfjes zijn opgeslokt door je dvd-lader volgt een stoet aan mythische scènes die in alle boeken over Warhol beschreven staan en die je je keer op keer had ingebeeld maar nooit gezien. Pope Ondine bijvoorbeeld, Warhols eigenzinnige ‘superster’ die in The Chelsea Girls de biecht afneemt, zijn zelfbeheersing verliest en zijn tegenspeelster te lijf gaat. Joe Dallesandro die in Flesh een strikje rond zijn penis laat binden. Of de travestiet Holly Woodlawn die in Trash heftig ‘masturbeert’ met een bierflesje. Warhols films drijven niet op verhaal, maar op de wervelende persoonlijkheid van zijn acteurs die zichzelf onbeschroomd bloot geven, soms letterlijk, maar meestal figuurlijk. En je voelt dat Warhols camera hen niet beoordeelt of veroordeelt. Daarom vallen de maskers weg en zijn de performances vaak zo rauw.

RaroVideo is zich goed bewust van de topstukken die ze met deze films in huis hebben gehaald. De dvd’s komen dan ook vergezeld van een boekje met technische gegevens, foto’s, eigentijdse reacties, biografieën van de acteurs en een (niet altijd even betrouwbaar) essay. Het enige minpunt dat ik hier wel zou kunnen noemen heeft betrekking op de vier silent movies. Warhol filmde deze experimenten op een snelheid van 24 beelden per seconde maar vertoonde ze op 18 of 16 beelden per seconde. Deze vertraging is essentieel om de volledige impact van de films te verkrijgen, maar dvd noch video bieden de technische mogelijkheid om 16 beelden per seconde te vertonen, iets dat RaroVideo dus moeilijk aangewreven kan worden. Een goede slow motion-functie biedt hier wellicht soelaas. Geen evidente cinema, dus. Maar na jarenlang enkel erover te hebben kunnen lezen, slaagt Warhols cinema er toch nog in je stoutste verwachtingen te overtreffen. Het gebeurt niet vaak, maar deze films hebben hun eigen mythe overleefd.

Alle dvd’s zijn te verkrijgen via de website van RaroVideo www.rarovideo.com:

Paul Morrissey, Flesh/Trash/Heat, 4 dvd’s; Andy Warhol, The Chelsea Girls, 2 dvd’s; Andy Warhol, 4 Silent Movies: Kiss/Mario Banana/Empire/Blow Job; Andy Warhol, Vinyl/The Velvet Underground & Nico

Christophe Van Eecke

Recente artikelen