metropolis m

De oren kunnen niet zoveel water vasthouden als nieuws.
– Somalisch spreekwoord

BBJ staat voor blacka brakka jacka
Bradda, pak je zwarte jacka, we gaan
Beginnen boven, eindigen onderaan
Dat is wat je doet voor een volle maag.
– Pietju Bell en Woenzelaar, 2017

Pietju Bell en Woenzelaar zijn twee rappers uit Eindhoven. Samen vormden ze ooit het duo Boerenjongens. Twee jonge mannen van kleur die het concept van Boerenjongens toe-eigenen. Het chanten van deze woorden vormt een nostalgische loop. Ditmaal geen rozijnen op brandewijn uit Friesland, maar juist een gebroken archaïsch beeld van het Nederlandse thuisgevoel, gestoeld op vriendschap, (on)gehoorzaamheid, koetjes en kalfjes. Wiens maag is leeg? Wiens angst wordt gevoed door lege concepten als polarisatie? Wie kan zich veroorloven om zich te onttrekken aan racisme, fascisme, islamofobie, etcetera? Wiens dagelijkse realiteit is een thema-avond in De Balie?

Sinds 11 september 2001 is de aanpak van polarisatie een booming business in #fortnl. Gemeenten, politie, mediabedrijven, musea, onderwijsinstellingen: vele zoeken naar een gepolijste strategie om ‘ongewenste polarisatie’ te signaleren en aan te pakken. Wanneer een onderzoek van de overheid je reduceert tot een potentieel stichter van maatschappelijke spanning, dan moet je jezelf afvragen of het woord polarisatie wel de lading dekt van institutioneel racisme. Polarisatie is net zo hol en muf als diversiteit- en inclusieofficieren, beide lege terminologiën die als bureaucratische hordes worden ingezet om status quo en het neoliberale afbraakbeleid in leven te houden dat ongelijkheid stimuleert.

De dagelijkse realiteit van de Boerenjongens is dat hun recht op zuurstof al leidt tot maatschappelijke spanning. En wat doe je dan ‘voor een volle maag’?

Laat ik inzoomen op de geografische plek van Pietju Bell en Woenselaar, die het nostalgisch beeld van Boerenjongens remixen/herzien zonder respectabiliteitspolitiek te bedrijven – volledig bewust van hoe de Nederlandse samenleving hun levens, dromen en trauma’s criminaliseert en controleert.

In dit rommelig aangeharkt land hebben verschillende media al hun financiële middelen ingezet op een collectieve focus op polarisatie. Twintig jaar later is het nog steeds een bodemloze zoektocht naar een witte messias, een bliksemafleider van onder andere institutioneel racisme en ongelijkheid. Polarisatie voedt witte angst en stilte, vindt zichzelf steeds opnieuw uit. Het verhult ongemak en angst, het bevraagt niet kritisch waarom ‘verandering’ of het leven van een ‘ander’ zoveel weerstand oproept. Polarisatie voelt aan als zinloos geweld. Terwijl, juist nu, de wereld (opnieuw) in vlam staat en het hoog tijd is om niet in achterhaalde, binaire, eurocentrische groepsdenken te vervallen, maar referentiekaders op te rekken en in te zien dat vele mensen van kleur/Zwarte mensen in Nederland meervoudige bindingen ervaren, die geworteld zijn in meervoudige, hybride en gelaagde identiteitsbeleving(en).

Zonder theoretisch gebrabbel wezen Boerenjongens als hedendaagse filosofen ons al richting het kruispuntdenken. Verschillen en overeenkomsten zijn altijd in beweging, in flow, on & offbeat, meer als continue. Wellicht denkt nu een witte heteroman dat hij zal verdwijnen in een bodemloze put van intersectionaliteit, maar mijn voorstel is niet om nieuwe hiërarchieën te ontwikkelen. Het gaat mij om het ontmantelen van machtsverschillen, niet om nieuwe machtsverschillen te produceren. Met andere woorden, laten we het woord polarisatie begraven zodat we een andere wereld kunnen scheppen. Misschien kunnen we het vervangen door het woord broccoli. De Martinikaanse filosoof Edouard Glissant wees in de documentaire Édouard Glissant: One World in Relation (2010) ons op het belang van opaciteit als een vorm van radicaal denken over hoe men zich kan verhouden tot de ‘ander’:

‘Everyone likes broccoli, but I hate it. But do I know why? Not at all. I accept my opacity on that level. Why wouldn’t I accept it on other levels? Why wouldn’t I accept the Other’s opacity? Why must I absolutely understand the Other in order to live next to him and work with him? That’s one of the laws of Relation. In Relation, elements don’t blend just like that, don’t lose themselves just like that. Each element can keep its – I won’t just say its autonomy but also its essential quality, even as it accustoms itself to the essential qualities and differences of others. After thirty years, people understood that, but before, they never stopped saying how stupid it was.’

Mocht je je nog steeds afvragen wat je moet doen voor een volle maag, kan dit de weg zijn naar een voldaan gevoel.