metropolis m

Sinds de globalisering in de kunstwereld is doorgedrongen spelen internationale biënnales een belangrijke rol in de verspreiding van een soort universele internationale hedendaagse kunst. Recent is er in Azië een nieuwe stroom op gang gekomen, met een focus op Aziatische hedendaagse kunst. Het weerspiegelt de huidige situatie binnen de mondiale context, waarin Azië met China als centrum de laatste jaren een enorme groei heeft doorgemaakt. Zie alleen de vele aan Aziatische kunst gewijde instituten die er recentelijk zijn bij gekomen, waaronder de Asia Pacific Triennial in Brisbane, Australië (2009), de Asian Art Biennial (2011) die wordt gehouden in het National Taiwan Museum of Fine Arts en in november opende het Asia Culture Center in Gwangju, Zuid-Korea. De eerste Asia Biennial en de vijfde Guangzhou Triennial worden georganiseerd door het Guangdong Museum of Art in Guangzhou in China en passen ook in deze nieuwe stroom. Luo Yiping, directeur van het Guangdong Museum of Art in Guangzhou, presenteert de eerste Asian Biennial als ‘een biënnale die de Aziatische historische gebeurtenissen en de huidige politieke standpunten van Azië kan interpreteren. Dit is nodig omdat het Westen nog steeds de discussie over de hedendaagse kunst leidt.’

De biënnale bestaat uit twee delen: een tentoonstelling en een symposium. Het museum heeft sinds 2013 verschillende internationale conferenties en seminars gehouden om de noodzaak van de Asian Biennial te onderzoeken en de discursieve basis te versterken. De eerste editie richt zich op het begrip Asia time als tegengesteld aan de westerse tijd, oftewel de wereldtijd. De Aziatische tijd staat synoniem voor de Oosterse contemplatie, de esthetiek van de vertraging en het niet-evolutionaire retrospectief, de westerse tijd voor snelheid en het idee van de lineaire ontwikkeling. Wetenschappers en curatoren wezen er echter op dat de Aziatische tijd in nauwe relatie staat tot de wereldtijd.

De curatoren van de biënnale zijn Zhang Qing van het National Art Museum of China in Peking, Henk Slager van de MaHKU, Hong-hee Kim van het Seoul Museum of Art en Ute Meta Bauer van het Centre for Contemporary Art in Singapore. Sarah Wilson van het Courtauld Institute  of Art in Londen en Sun Ge van de Chinese Academy of Social Sciences in Peking zijn verantwoordelijk voor het symposium.

Henk Slager presenteert verschillende werken die ingaan op de relatie tussen de mondiale en Aziatische tijd, waaronder de installatie Calendar Series van de Amerikaanse Sarah Sze. Sze heeft foto’s van de voorpagina en laatste pagina van de krant vervangen door afbeeldingen van landschappen en verschillende dagelijkse gebruiksvoorwerpen. Het werk gaat over het herkennen en meten van tijd en ruimte. Zhang Qing toont de hedendaagse kunst uit China met kunstenaars als Big Dipper Group en Pei Youngmei. Ute Meta Bauer kiest voor een performance tijdens de finissage van de biënnale. De performance van vijf kunstenaars gaat over de geschiedenis van Azië. Hong-hee Kim legt de focus op Azië en de vrouw als onzichtbare onderwerpen die binnen de westerse geschiedenis en de patriarchale culturen worden genegeerd. Ze toont een selectie Aziatische feministische werken, waaronder het videowerk Wall van de Japanse kunstenaar Chiharu Shiota. In de video wordt een vrouwelijk lichaam getoond omringd door aderen, gevangen in een net van haarvaten. Hoewel de titel doet denken aan een barrière die relaties blokkeert tussen buiten en binnen en heden en verleden, schetst Shiota een beeld dat relaties op een intieme manier verbindt.

De Zuid-Koreaanse kunstenaar Kyungah Ham baart opzien met haar werk dat bestaat uit interviews met Noord-Koreaanse landverlaters. Zij praten over hun ervaringen met de cultuurverschillen tussen Noord- en Zuid-Korea. Naast deze portretten zien we het meest bekende schilderij uit de westerse kunstgeschiedenis, de Mona Lisa, gereproduceerd als borduursel door Noord-Koreaanse ambachtslieden. Het naast elkaar plaatsen van de verschillende geborduurde Mona Lisa’s toont dat er onder het communisme, ondanks de beperkingen, toch individualiteit bestaat. Zelfs met dezelfde opleiding en dezelfde techniek verschillen de Mona Lisa’s onderling.

Het is jammer dat de biënnale zelf niet vrij is gebleven van censuur door de Chinese overheid. Het werk Fitness Guide van de Koreaanse kunstenaar Geumhyung Jeong gaat in op Aziatische opvattingen van seks in absurde performances waarin er seksuele omgang met dagelijkse voorwerpen is. De performances konden niet plaatsvinden, omdat het als onfatsoenlijk werd beoordeeld. Daarom zijn alleen een installatie en een film te zien.

Ook het project The German Library and Information Centre Pyongyang van de uit Korea geadopteerde Nederlandse kunstenaar Sarah van der Heide moet buiten de pers gehouden worden. Men is bezorgd over de relaties tussen Zuid- en Noord-Korea en China en Noord-Korea. De kunstenaar heeft het Goethe-instituut in Guangzhou veranderd in het Goethe-instituut van Pyongyang voor de duur van de biënnale. Ze toont de indexkaartjes van de boeken die zijn gebruikt door de directeur van het Goethe-instituut in Pyongyang, dat werd geopend in 2004 maar in 2009 weer moest sluiten onder druk van de Noord-Koreaanse regering. Ook te zien zijn de uitwisselingen tussen de voorlaatste Staatsraadvoorzitter van de Duitse Democratische Republiek, Erich Honecker, en de Noord-Koreanse leider Kim Il-sung en visitekaartjes van alle 169 Goethe-instituten ter wereld met de adressen erbij. Van der Heide introduceert ook tien kunstenaars die verwante onderwerpen aansnijden, waaronder de scheiding, hereniging en de grenzen van Zuid- en Noord-Korea.

Als de Asia Biennial iets duidelijk maakt is het dat Azië is niet echt een geografische categorie te noemen is en evenmin functioneert als een eenduidig politiek concept tegenover het Westen. Azië als begrip slaat op een imaginaire gemeenschap. Onderzoek naar Azië, zijn culturele verscheidenheid en politieke complicaties, kan echter een betekenisvolle stap vooruit zijn, dankzij de gemeenschappelijke geschiedenis van de verschillende landen. Deze Biënnale is een stap in de goede richting.

Seulbi Lee, redacteur van kunsttijdschrift Wolganmisool, Zuid-Korea

Uit het Engels vertaald door Loes van Beuningen