metropolis m

Really? Art and Knowledge in Time of Crisis presenteert zichzelf als een product van haar tijd. In de nasleep van de groeiende ontevredenheid en het scepticisme rond de creatie en verspreiding van kennis hebben sommige kunstenaars zich verdiept in de zogenaamde citizen science. Ze verzamelen informatie uit talloze bronnen in de hoop bij te dragen aan een nieuwe, meerstemmige vorm van kennisvorming. Geen enkele bron is te min: found footage, dagboekfragmenten, data-analyse, historische onderzoeken – alle beetjes, groot en klein, krijgen een plek in deze kunstenaarspraktijken. In Really? komen een aantal van deze oeuvres samen. Op de vloer van de open, lichtrijke tentoonstellingsruimte van Framer Framed is met groene tape een cult-achtig pentagram aangebracht waarop de kunstwerken van de zeven deelnemende kunstenaars, duo’s en collectieven verspreid staan.

Gradecki en Currys Boogaloo Bias wordt opgevolgd door twee buitenbeentjes in de tentoonstelling,: de kunstwerken Climate History (2024) en Climate Legal Adivice (2021) van de Italiaanse Paolo Cirio. Dit zijn namelijk de enige installaties die niet afhankelijk zijn van een digitale of anderszins technologische interface. Zo bestaat bestaat Cirio’s Climate History (2024) uit nette rijen zwarte A4-bladen waarop een overweldigende hoeveelheid informatie verzameld staat.

Elk van deze prints beschrijft een gebeurtenis die van historisch, economisch en/of politiek belang was in de ontwikkeling van de klimaatcrisis. Cirio etaleert als het ware een lugubere tijdlijn die aantoont hoe de crisis al sinds 1912 de wereld als een doodsvonnis boven het hoofd hangt. Deze historische aanpak wordt verdergezet in Climate Legal Adivice (2021). Dit is een reeks van canvassen waarop kleurrijke grafieken aangebracht zijn, gebaseerd op onderzoeken gevoerd door oliemagnaat Shell naar zijn impact op het klimaat. Getoond op houten constructies, dienen de grafieken zich schools aan, als props bij een presentatie over Shells wanpraktijken.

Nabij Cirios ‘analoge’ interventie is de hybride documentaire Terror Element (2024) te zien van de Russische mediakunstenaar Anna Engelhardt en de Wit-Russische interdisciplinaire onderzoeker Mark Cinkevich. Het kunstwerk nodigt je uit om plaats te nemen op een witte balk en een koptelefoon op te zetten. In de documentaire volgen we forensisch expert Nina in haar laboratorium en luisteren we hoe ze het brede Britse publiek inlicht over hoe ze met haar onderzoek een potentiële terrorist mede heeft onderschept en met haar zus belt. Met haar witte labjas, efficiënte manier van werken en berekende manier van spreken lijkt Nina geheel in controle te zijn van haar omgeving. Dit verandert echter wanneer ze de videocassettes terugvindt die haar moeder tot waanzin dreven. Hierop zijn verschillende explosies te zien die in 1999 doorheen Rusland plaatsvonden. Bij het zien van de beelden begint Nina’s geloof in de wetenschap stilaan wankelen. De beelden waren samen met live reportages vanuit laboratoria namelijk een van de vele argumenten die de Russische staat gebruikte om een tweede invasie van Tsjetsjenië goed te praten. De claustrofobie van Nina’s groeiende paranoia wordt onderstreept door de vreemdsoortige combinatie van archiefmateriaal en CGI. Nina is duidelijk niet menselijk; haar te gladde huid en houterige bewegingen verraden dat. Desondanks voelt haar geleidelijke ontgoocheling en verstrengeling in het terrein van de conspiracy theories levensecht, iets dat benadrukt wordt door de opvallende stilte die in de film heerst.

Waar Terror Element de nadrukt legt op het gevaar van blind vertrouwen in wetenschap als politiek wapen, gooit Palestijns centrum voor architectuurconservatie RIWAQ het over een andere boeg. Met Verb to BE (2024) toont RIWAQ namelijk niet de gevaren, maar het belang van het doorgeven van kennis. Verb to BE bestaat uit zes panelen die in een halve cirkel opgesteld staan. Aan drie van de panelen hangen schermen waarop beelden te zien zijn van verschillende mensen die huizen bouwen en vernieuwen. Zo is op het eerste scherm te zien hoe een man een lichtgrijze steen bewerkt met een hamer en toont het middelste hoe een werkman een nis van een dunne laag gesso voorziet. Op de resterende drie panelen zijn stills uit deze video’s aangebracht. Verb to BE werkt als een soort capsule, bedoeld om het verdwijnen van deze gebouwen, technieken en de arbeiders die ze uitvoeren tegen te gaan. Het voorziet een veilige haven, een intiem portret van de geleefde kennis die door de Israëlische bezetting dreigt uitgewist te worden.

In haar geheel belicht Really? Art and Knowledge in Time of Crisis een brede waaier aan gelijklopende werkelijkheden. Alle kunstwerken gaan over het creëren, verspreiden, bevragen en verbeteren van kennis, maar zijn steeds gegrond in de verschillende, specifieke contexten van de makers. Door de tentoonstelling lopen voelt bijgevolg als een blitz-cursus in deze verschillende waarheden die samen uitdrukking geven aan een zekere chaotische Zeitgeist.

De conceptuele resonantie tussen de werken, wordt door de ruimtelijke invulling van Really? helaas een beetje platgeslagen. Elk kunstwerk staat op zichzelf, afgezonderd van zijn omliggers. Het resultaat is een presentatie die voelt als een opsomming van losstaande onderdelen die uiteindelijk niet met elkaar in dialoog treden; als een opeenvolging van afzonderlijke kunstwerken en waarheden die het potentieel hebben om elkaar aan en tegen te spreken, maar dit door de ruimtelijke keuzes uiteindelijk niet kunnen doen.

Met een andere ruimtelijke opzet was de conceptuele sterkte van Really? Art and Knowledge in Time of Crisis nóg sterker naar voren gekomen. Dit is namelijk een tentoonstelling zonder gemakkelijke of kant-en-klare antwoorden. In plaats daarvan daagt ze de toeschouwer uit om kritisch na te denken over de oorsprong, het eigenaarschap en de gevolgen van kennis. Het is een reflectie over de complexe relatie tussen informatie, macht en waarheid, en roept vragen op over onze rol in deze dynamiek. In een tijd waarin desinformatie en twijfel de boventoon voeren, benadrukt Really? de noodzaak van bewustzijn en reflectie. Het is een oproep om niet passief te blijven, maar om actief deel te nemen aan het vormgeven en begrijpen van de wereld om ons heen.