metropolis m

In de studio van Alexandra Hunts, in de voormalige paardenstallen van de Rijksakademie, staat een groot systeem waarin twee objecten – een bronzen paardenhoef en een elektriciteit insulator – elkaar voorttrekken. De paardenhoef verschuift steeds verder naar boven, waardoor de insulator, die bijna iets weg heeft van een groot geel bijennest, langzaam over een draad naar beneden zakt. Als de hoef de top van de kabel heeft bereikt valt hij plots met een knal naar beneden, de spanning wordt verbroken en de insulator schiet omhoog. De term ‘paardenkracht’ werd ooit gemunt om het vermogen van auto’s te kunnen vergelijken met de trekkracht van een paard. One Horsepower is More Than the Power of One Horse reflecteert op de manier waarop verschillende systemen samenhangen: energiesystemen, maar ook systemen van macht, arbeid en wetenschap. Deze systemen zijn constant in beweging, maar ze zijn ook ongrijpbaar en fragiel, en kunnen zo wegvallen. Zoals Hunts zelf veelvuldig meemaakte tijdens haar jeugd in Oekraïne, waar de stroom regelmatig uitviel. Vandaag de dag worden elektriciteitscentrales in Oekraïne veel door de Russen gebombardeerd om black-outs te creëren. Energie en macht, zo toont Hunts op zowel krachtige als poëtische wijze, zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Als ik de studio van Nazif Lopulissa in loop, komt me meteen een sterke geur tegemoet. Het is kruidnagel vertelt Lopulissa, een van de specerijen waarvoor de VOC de Molukken koloniseerde. Lopulissa reisde de afgelopen tijd meerdere keren naar Saparua, het Molukse eiland waar zijn grootouders opgroeiden en waar nog steeds een familiehuis staat. Hij begon het huis op te knappen en dook steeds verder in zijn familiegeschiedenis, wat een startpunt vormde voor een nieuwe richting in zijn werk.

De studio van Lopulissa zit vol met verhalen, sommige zijn duidelijk te zien, andere zijn juist meer verscholen. Zo hangt er een groot doek dat door middel van bleekmiddel bedrukt is met de bladeren van een kruidnagelboom. Achter het doek hangen nog verschillende andere doeken, waarvan je alleen de zijkant ziet, de verschillende lagen en kleuren, maar je kan er niet bijkomen, de werken blijven grotendeels verborgen. Net zoals de pijnlijke Nederlandse geschiedenis rondom de Molukse kolonisatie nog verborgen blijft.

Het huis als getuige van een gewelddadige geschiedenis, staat ook centraal in het werk van Maksud Ali Mondal, die grote houtskool drukken maakte van gebouwen in Bankura, India. Het huis en de put die we zien zijn maar een van de weinige gebouwen die bleven staan na een periode van vernietiging en ontheemding die volgde op de splitsing van Brits-Indie in India en Pakistan. Sommige houtskool fotoprints tonen gedetailleerd een interieur, anderen zijn veel abstracter. Samen met een put vol zwart water, en druppels die langzaam op de studiovloer vallen, vormt het geheel een indringend beeld van de manieren waarop architectuur een geschiedenis in zich draagt.

Naast de studiopresentaties zijn er ook nog een aantal werken verspreid door het trappenhuis en is de presentatie Sketches te zien. Hier hebben Rijksakademie directeur Emily Pethick en kunstenaar Helen Verhoeven een selectie schetsen van kunstenaars samengebracht. Dit geeft een interessant inkijkje geeft in een deel van het werkproces en leidt tot een puzzel – kan ik alle schetsen plaatsen bij de studio’s die ik net heb gezien?

Veel werk met geluid

Er zijn dit jaar veel installaties, sculpturen en bovenal performances te zien, en relatief weinig schilderkunst of videowerk. Wel komen geluidsinstallaties een aantal keer terug. Zoals in de studio van AYO, waar drie microfoons aan het plafond hangen, ze bewegen langzaam voor gekleurde glazen objecten langs, en produceren daardoor een zacht galmend geluid. De verschillende voorwerpen van glas en hout voelen bekend en intiem aan, instrumenten die tussen het natuurlijke en het mens-gemaakte in zitten, tussen toeval, compositie en herinnering.

‘Don’t do what I did’, galmt door de speakers in de studio van Jessica Wilson. De stem is van Yo-Yo Ma, de beroemde cellist, die zijn kostbare instrument eens in een taxi vergat. Binnen staan twaalf schermen die je normaal gesproken met allerlei reclames op New Yorkse yellow cabs vindt. Maar op deze schermen zijn enkel rookpluimen te zien. Rook belemmert ons blikveld, maar tegelijkertijd is het ook vaak een signaal dat er iets aan de hand is. Een waarschuwing, maar waarvoor precies? Soms herinneren we iets pas als het al te laat is.

De Open Studios van de Rijksakademie zijn dit jaar weer levendig, rijk, en zoals altijd een tikje overweldigend. Het zwaartepunt ligt voor mij deze editie in de ‘stallen’, maar natuurlijk zijn er ook in de rest van het gebouw verschillende prikkelende presentaties te vinden. Uiteindelijk tonen de Open Studios van de Rijksakademie het belang van de zoektocht in de kunst, van het dwalen, herdefiniëren en experimenteren, om zo constant weer tot een nieuw houvast te komen.