Tussen hemel en aarde – 20 jaar Rainbow Soulclub bij W139
Het collectief Rainbow Soulclub mag twintig kaarsjes uitblazen. Dit vieren ze bij W139 in Amsterdam met de tentoonstelling Re-arrangement of Priorities, waar iedereen is uitgenodigd. Tessa Bourguignon bezoekt de kleurrijke en prikkelende tentoonstelling, waar hoop en vrijheid de boventoon voeren.
Tegen het randje van de Wallen is tentoonstellingsruimte W139 te vinden, gelegen aan de Warmoesstraat. Bij binnenkomst word ik hartelijk gegroet: ‘Hallo, hoe gaat het mevrouw?’ ‘Goed hoor, met u?’ antwoord ik. Ik denk de man later te herkennen tussen het archiefmateriaal van de Rainbow Soulclub.
Het kunst- en solidariteitscollectief Rainbow Soulclub viert hun jubileum met een tentoonstelling bij W139, waar een selectie van werk te zien is dat gemaakt is sinds de oprichting in 2005 door beeldend kunstenaars Saskia Janssen en George Korsmit. Het collectief bestaat uit een steeds veranderende groep kunstenaars, studenten en bezoekers van Stichting De Regenboog Groep, waar ze elkaar ook wekelijks ontmoeten. Deze stichting zet zich in voor mensen die kampen met dakloosheid, verslaving, moeilijkheden rondom een verblijfsvergunning en armoede. De titel van de tentoonstelling Re-arrangement of Priorities verwijst naar de organische aard van de organisatie. Mensen komen en gaan en de variëteit aan uitingen van het collectief is eindeloos.
De ruimte waar ik binnenstap, wordt verlicht door de installatie 108 Kokosnootlampen (voor Totty) (2024-2025). Het is een eerbetoon aan de onlangs overleden Roy Telgt ofwel ’Totty’ die zelf talloze kokosnootlampen maakte als ontsnapping aan de werkelijkheid. Ik loop langs de lampen en neem plaats voor twee videoschermen achter in de ruimte. Een compilatie van archiefmateriaal toont foto’s en video’s uit de geschiedenis van het collectief. Een diverse groep mensen komt voorbij op een soundtrack van onder andere Bob Marleys Redemption Song. De video geeft een rijk beeld van de uiteenlopende projecten van de Rainbow Soulclub: publicaties, protestacties, jamsessies, reizen, muziekopnames en poëzievoordrachten. En daarnaast ook projecten die misschien meer binnen de traditionele ideeën over beeldende kunst vallen zoals keramiek, tapijten, vliegers en installaties.
De tentoonstelling vervolgt in de grote ruimte die je betreedt door onder de installatie Blessings (2023-2025) door te lopen. Deze bestaat uit honderden Tibetaanse sjaals waarop verschillende spreuken te lezen zijn zoals ‘Let it rain on me as I walk underneath.’ Als door een soort ritueel worden bezoekers verwelkomt in de volgende ruimte. Daar staan en hangen een aantal ruimte-vullende installaties; een enorme ronde vlieger en beschilderde tapijten hoog aan de muur. Ook zijn de eerste twee edities van de krant Gimme Shelter tentoongesteld. In de beginjaren van de Rainbow Soulclub werden studenten van de Gerrit Rietveld Academie gekoppeld aan bezoekers van stichting de Regenboog. Gimme Shelter is een van de uitkomsten van deze samenwerking. De krant bevat interviews, verhalen van en door de leden van de club en kunstprojecten. De laatste editie werd in 2007 uitgegeven.
Centraal in de tentoonstellingsruimte staan een aantal kledingrekken. Op een bordje is te lezen: ‘Bezoekers van de tentoonstelling kunnen deelnemen aan deze gezamenlijke garderobe door een eigen kledingstuk te ruilen.’ Ik heb een voorliefde voor kleding met een verhaal en kom daarom nog eens terug naar de tentoonstelling, met een tas vol kleding. Alle ingeleverde kleding krijgt een label met de titel van de tentoonstelling en zal ‘gedragen worden in de straten van Amsterdam.’ Zo wordt mijn oude kleding onderdeel van een nieuw verhaal en krijgt het een nieuwe bestemming als deel van deze kunstinstallatie die na de tentoonstelling zal blijven voortleven in de gemeenschappelijke garderobe van de straat.
Naast de monumentale vlieger is laag bij de grond een kleine projectie te zien. De slideshow laat de bladzijden uit het Vliegerboek zien. Het was het favoriete boek van clublid Leo Blijd dat hij lange periodes elke dag bij zich droeg. Het boek vertelt over het ontstaan van de vlieger, de kunst van het vliegeren en staat vol afbeeldingen van vliegers in alle soorten en maten. Blijd heeft kleuren en notities toegevoegd en soms is er een hoekje uit de bladzijde gescheurd. Op de laatste bladzijde van het boek is een zwart-wit foto van vliegerende mensen te zien waar in groene stift ‘love’ bij geschreven staat. Dit unieke object dient hier als een intiem portret van het onlangs overleden lid van het collectief. Zijn notities en ontwerpen vormden ook de instructies voor de grote vlieger in de ruimte. Zwevend tussen hemel en aarde, had de vlieger voor Blijd een spirituele betekenis. Een ultiem symbool voor vrijheid.
Met Bob Marleys muziek nog nagalmend in mijn oren, roept het bij mij de vraag op wat vrijheid betekent en wie het recht heeft om vrij te zijn. Redemption Song was de laatste single die Bob Marley uitbracht. Na zijn kanker diagnose, reflecteerde hij in dit nummer op zijn naderende dood. ‘Won’t you help to sing / These songs of freedom? / ‘Cause all I ever had / Redemption songs.’ Muziek kan dienen als verlossing van pijn en een weg naar vrijheid. De Rainbow Soulclub biedt mensen die het moeilijk hebben via kunst een uitweg. Net als muziek kan kunst een zekere vorm van verlossing bieden.
Rearrangement of Priorities toont kleurrijke, levendige en soms humoristische werken die een zonnig en optimistisch beeld geven van groep in de samenleving die te maken heeft met stereotypering en vooroordelen. Mensen komen samen om te dansen, lachen en vooral creëren. De tentoonstelling laat een belangrijke en onderbelichte kant zien. Het maakt het makkelijk de harde werkelijkheid te vergeten. In het ‘Dakloos Alfabet’ op een van de pagina’s van Gimme Shelter lees ik: Anders, Buitengewoon, Centraal Station, Dakloos, Ellende, Fuck You, Gekwetst, Hopeloos. Thuis aangekomen ben ik benieuwd hoe het op het moment gesteld is met de dakloosheid in Nederland. Het aantal daklozen in Nederland is volgens de recentste stijgingen met 8 procent toegenomen. [1] en in Amsterdam zijn rond de 15.000 personen dakloos of dreigend dakloos. [2]
Deze harde feiten schudden me wakker en geven me een enigszins hopeloos gevoel. Hierdoor wordt mij extra duidelijk dat het positieve karakter van de tentoonstelling uitzonderlijk is, maar daarom ook noodzakelijk. Tijdens de duur van de tentoonstelling draait het vooral om samenkomen en worden er ook meerdere community programma’s georganiseerd. De activiteiten zijn net zo gevarieerd als de samenstelling en de projecten van het collectief. Je kan onder andere gratis je haar laten knippen, levensadvies krijgen, een loempia workshop volgen en er worden lezingen georganiseerd over dakloosheid en burgerrechten. Zonder saamhorigheid is hoop nog verder te zoeken.
De tentoonstelling Re-arrangement of Priorities bij W139 is te zien t/m 27 April 2025
[1] Kevin Schoenmakers, Minder baby’s, lagere lonen, dakloosheid, klimaatstudie: de woningnood is tien crises ineen, Correspondent, 6 februari 2025.
[2] Gemeente Amsterdam, juni 2024, https://openresearch.amsterdam/nl/.
Tessa Bourguignon
is kunsthistoricus, volgt master aan de Universiteit Utrecht
