metropolis m

In Metz bezoek ik een tentoonstelling rond het wonderlijke oeuvre van de 81-jarige Amerikaanse lichaamskunstenaar, auto-fantast en trickster-uitvinder Pippa Garner. Ik volg Garner al een tijdlang via Instagram, waar ze selfies plaatst in zelfgemaakte T-shirts met schertsende slogans. ‘I’m 80, but my … are only 34’, leest een opdruk over haar boezem, die de kunstenaar zich in de late jaren tachtig liet aanmeten. Tegen de bevriende curator Fiona Alison Duncan, die Garners werk in Europa introduceerde, grapt ze vaak dat Duncan net zo oud is als haar borsten.

De tentoonstelling Act Like You Know Me brengt Garners werk voor het eerst op grote schaal naar Europa, in een tentoonstelling die op meerdere locaties plaatsvindt. De solopresentatie was eerst in Kunstverein München te zien en nu in Kunsthalle Zürich en Frac Lorraine in Metz. De expositie fungeert als een kennismaking met Garners leven en werk, maar nodigt tegelijkertijd nadrukkelijk uit om haar kunstenaarschap niet te behandelen als iets dat van de vergetelheid gered of ‘herontdekt’ moet worden. ‘Gedraag je alsof je me kent’, gebiedt de titel.

Pippa Garner maakt al ruim vijf decennia werk, en haar carrière beweegt zich zowel onder de schijnwerpers als door de schaduw van relatieve obscuriteit. Ik ben gefascineerd geraakt door wat ik online gezien heb van Garners praktijk, waarin leven en kunst op curieuze wijze samenkomen, en ben daar niet alleen in. Met haar excentrieke verschijning, rondrijdend in speciaal ontworpen, pedaal aangedreven voertuigen, is Garner overal waar ze woont een lokale beroemdheid.

Geboren in 1942 in een plaatsje nabij Chicago bewoog Garner zich lang als man door een mannenwereld. Ze werkte aan de lopende band van een autofabriek, en zette haar eerste artistieke stappen als Army Combat Artist in dienst van het Amerikaanse leger tijdens de Vietnam Oorlog, die ze documenteerde via schetsen en illustraties. Terug in de Verenigde Staten volgde ze een opleiding aan het Transportation Design departement van het ArtCenter in Californië, met het plan een autostylist te worden. Ze bleek een vreemde eend in de bijt en werd van de streng commerciële opleiding getrapt na het presenteren van haar eindejaarsproject Kar-Mann (Half Human Half Car) uit 1969, een sculptuur met een zilveren motorkap en een naakt menselijk achterlijf, compleet met penis en scrotum, waarvan een foto te zien is in Metz.

De figuur neemt een hondachtige urineerpose aan en heeft, net als Garner zelf, een androgyne uitstraling. Later vertrok ze naar Los Angeles, waar ze carrière maakte als fotograaf van humoristische, alledaagse straatbeelden, die ze publiceerde in media als Esquire, Rolling Stone, Vogue, Playboy en Car & Driver. Met stunts in de publieke ruimte, zoals de Backwards Car uit 1974, trok ze toenemende belangstelling. De carrosserie van een Chevrolet werd in zijn geheel omgedraaid, zodat de auto achteruit leek te rijden. Het voertuig werd al rijdende over de Golden Gate Bridge vastgelegd in een iconische foto, die het pronkstuk is in een aan Garners car-art gewijde zaal van de tentoonstelling.

Van het overgrote deel van Garners kunstwerken, waaronder honderden sculpturen, designobjecten, ludieke uitvindingen en aangepaste kledingstukken die ze tussen de late jaren zestig en vroege jaren tien maakte, is alleen nog de documentatie over die de kunstenaar ervan maakte. Deze werken kunnen in veel opzichten als kritisch en grensoverschrijdend gezien worden. In plaats van daadwerkelijk iets te verkopen, ontmantelt Garner het idee van verkoopbaarheid middels satirische reflecties op consumentisme, het hyperkapitalisme van het hedendaagse Amerikaanse leven, en de bijbehorende normatieve genderrollen. Toch werd haar werk vanwege de commerciële plaatsing maar weinig serieus genomen binnen de kunstwereld. In plaats van te streven naar erkenning van kunstinstituten, stelde ze zich als doel haar ideeën te verspreiden naar een breder deel van de maatschappij: ‘It became an obsession to put things in print and get thousands and thousands of people to see it.’, vertelt Garner in de tentoonstellingstekst.

Act Like You Know Me bestaat voornamelijk uit foto’s en een gefragmenteerde rijkdom aan andere documenten, van autobiografische teksten tot de personal ads die Garner in tijdschriften plaatste. Er is ook een drietal catalogi te zien rond haar satirische, inventieve consumentenproducten, zoals de Shower-in-a-can. Ter promotie van de boeken verscheen Garner in verschillende talkshows, met als hoogtepunt de Tonight Show Starring Johnny Carson. Gekleed in haar suggestief uitgesneden Half-Suit, nam ze een persona aan dat ergens zweeft tussen een wacky uitvinder en een charismatische door-to-door salesman. Drie van Garner’s gemodificeerde herenkledingstukken hangen nu sober aan een tentoonstellingswand.

Garners kunst kan, wanneer onder een spotlight geplaatst, flitsend overkomen, maar heeft ook een complexe, subtiele en conceptuele aard. Het is vooral deze conceptuele dimensie die in Act Like You Know Me wordt benadrukt. Veel van de getoonde werken spelen in op transformatie, fluïditeit, en maakbaarheid, en tonen wat normaal verborgen is, of verhullen juist wat mensen eigenlijk willen zien. De focus van de tentoonstelling ligt op de diepere betekenis van kleine gebaren: Garner verplaatst de kraag van een overhemd zo dat de stropdas niet langer over de knopen heen valt, en deze bloot komen te liggen. Legt een assemblage van een asbak en een autolamp in twee verschillende perspectieven vast: aan de ene kant een fallische vorm, en aan de andere kant een deinend vulvalandschap.

Deze ambiguïteit vond tevens uiting in Garners lichamelijke verschijning. Haar transitie, die ze uitvoerde met behulp van illegaal verkregen oestrogeen, beschouwde ze eerder als een experiment en een kunstwerk, dan als een identitaire kwestie. Ze zag gender als een hoeksteen van consumentisme, en haar lichaam als één van al die andere goederen en technologieën: ‘I was always using objects that were consumer goods, things that came off assembly lines. I remember looking in the mirror one day – this was in the eighties – and I thought, ‘Hey, I’m an object, too. I’m just another appliance.’ Waarom zou ze haar anatomie niet omdraaien, zoals ze eerder deed met de Chevy? Het was geen kwestie van in het verkeerde lichaam geboren te zijn, maar van een door intuïtie en verlangen gedreven nieuwsgierigheid.
In de personals op de achterzijde van bladen geeft Garner op speelse manier vorm aan haar nieuwe, vrouwelijke persona. ‘Post-op (I did it for art)’, lees ik in een van deze persoonlijke advertenties. Op haar huid tatoeëerde Garner een setje ondergoed met trompe l’oeil effect, en de letters op het nummerbord van haar auto veranderde ze naar ‘HE 2 SHE’. Haar sprong van de mannelijke naar de vrouwelijke sferen maakte Pippa echter zonder uitsluitsel of conclusie: altijd bevraagt ze de dingen, tongue-in-cheek. Vandaag de dag, nu er een meer expansief begrip rondom gender ontstaat, zou Garners expressie begrepen kunnen worden als non-binair of als genderqueer.

Gedurende haar lichamelijke transitie, onderging Garners relatie tot auto’s eenzelfde transformatie. Waar ze er eerst voor koos om het meest gefetisjiseerde object in de Amerikaanse maatschappij te hijacken, stopte ze in de jaren negentig geheel met het gebruik ervan, als afwijzing van de fossiele industrie en de daaruit geboren oorlogen en ecologische impact. Haar eigen lichaam werd de motor van de ligfietsen en andere pedaal aangedreven voertuigen die ze vanaf dit moment gebruikte.

‘She pops up here and there in trickster modes, then disappears again’, zegt Fiona Alison Duncan over de manier waarop Garner door het publieke domein navigeert. Ondanks het feit dat Garner op persoonlijk en lokaal niveau continu zeer productief bleef, verdween ze terug de schaduw in, en was haar professionele kunstcarrière tot recentelijk praktisch non-existent. De discriminatie en uitsluiting van Garner als transvrouw speelde hier een rol in. Tijdens haar transitie verloor ze een groot deel van haar netwerk. Haar onbekendheid binnen de canon heeft uiteindelijk niet zozeer te maken met het feit dat Garner overzien werd, en meer met haar afwijzen van de masculiene modus van succes die destijds heersend was. Het is binnen het hedendaagse culturele klimaat, met een toegenomen queer en transfeministisch bewustzijn, dat er hernieuwde belangstelling ontstaan is voor Garners uitgebreide oeuvre. Een jonge generatie kunstenaars en curatoren – voornamelijk millennials zoals Duncan, die verwantschap voelen met Garners cross-disciplinaire praktijk en haar fluïde gender – dragen haar werk uit binnen nieuwe contexten. En de kunstenaar is ook nog lang niet gestopt met maken.

Act Like You Know Me toont op overtuigende wijze de conceptuele lijnen die ten grondslag liggen aan Garners praktijk. De curatoren gaan zelfs zo ver om de kunstenaar in de kern een ‘anti-materialist’ en een ‘asceet’ te noemen, aan de hand van haar gewoonte om haar werk te vernietigen, recyclen of weg te geven, en zich af te zonderen van bourgeois comfort. Het is niet alleen maar ongelukkig dat de fameuze Backwards Car uiteindelijk op de schroothoop terecht kwam. Als Act Like You Know Me iets bewijst, is het wel dat Garner, waarschijnlijk tot haar dood, een leven leeft waarin ze constant creëert. Of dat nou in het centrum of in de periferie gebeurt.

Streamersuggesties:
Pippa Garner zag haar lichaam als een van al die andere goederen en technologieën.
Met haar excentrieke verschijning, rondrijdend in speciaal ontworpen voertuigen, is Garner overal waar ze woont een beroemdheid.
In plaats van daadwerkelijk iets te verkopen, ontmantelt het werk het idee van verkoopbaarheid.